2.5.
Esperanto chiam progresas kaj havas antau si
promesplenan estontecon
Kvina antaujugho: "Se post 90
jaroj Esperanto ne sukcesis farighi iom populara, tio
signifas, ke ghi ne havas en si la ecojn por ludi la
rolon de internacia lingvo kaj ke ghi neniam
sukcesos."
* * *
La esperantisto kaj verkisto
Roberto das Neves, kiu loghas en Rio-de-Jhanejro,
vizitante San-Paulo Esperanto-Asocion antau kelkaj
jaroj, faris tie interesan paroladon pri siaj
vojaghoj kaj parolis entuziasme pri Bulgarujo, lau li
"la paradizo de Esperanto". Partopreninte
la 61-an Universalan Kongreson en Ateno, en la jaro
1976, mi decidis viziti Sofion kaj, helpe de la
eksterordinara gastamo de samideano Stojan
Kostadinov, mi promenis kelkajn horojn tra la agrabla
bulgara chefurbo. Kvankam mi ne havis okazon renkonti
grandan nombron da esperantistoj, mi eksciis la
ekziston de dek du Esperanto-kluboj kaj mi vizitis
tri el la samnombraj Esperanto-librejoj ekzistantaj
en Sofio.
Tiuj numeroj povus pruvi, ke
almenau en Bulgarujo Esperanto popularighis iomete,
sed oni devas rekoni, ke ghenerale la Internacia
Lingvo ankorau restas preskau nekonata.
Sed chu oni povus diri, ke la
angla, la franca kaj aliaj estas vere popularaj
malgrau la fakto, ke ghenerale ili estas instruataj
devige kaj la koncernaj landoj multe penas disvastigi
ilin?
La fremdaj lingvoj povas esti
konataj kaj uzataj de personoj kun sufiche da mono;
la. plimulto ne havas rimedojn por dulingvighi.
* * *
Esperanto ankorau ne estas
centjara. Kio estas unu jarcento por socia movado?
Kristanismo estas preskau
dumiljara. Chu ghi fakte venkis en la landoj, kiuj
kredas sin kristanaj? Se tio estus vera, ne ekzistus
tiom da militoj, perforto, maljustajhoj — sintenoj
rekte kontraustarantaj la Jesuajn instruojn.
En la 15-a jarcento Gutenbergo
inventis la presarton kaj per tio demokratiighis la
kulturo. Chu fakte la tuta homaro jam kapablas
almenau legi kaj skribi?
La medicino kreis miraklajn
kuracilojn kapablajn elimini la plimulton de la
malsanoj. Chu malgrau tio ne mortas ankorau milionoj
da homoj pro malsanoj facile kuraceblaj?
Estus facile multobligi la
ekzemplojn pruvantajn, ke la idealoj marshas tre
malrapide antau ol atingi sian plenan efektivighon.
Sed se 100 jaroj estas tute
nesufichaj por mezuri la potencon de idealo, tioma
periodo aliflanke kaj paradokse estas atestilo pri la
valoro de Espsranto. Okazas, ke la lastaj 100 jaroj
en la historio de la homaro estis tre densaj je
signifaj okazintajhoj. Oni povas diri, ke en ili
estighis fenomeno de akcelado, precipe en la scienca
kampo, tio estas la atingoj sekvas unu la alian kun
kreskanta rapideco. Oni pensu pri la apero de kino,
automobilo, aviadilo, atomenergio, spacveturado ktp.
En la socia kampo oni citu interalie: la finon de la
sklaveco, la plibonigon da la laborkondichoj, la
aperon de la Societo de Nacioj kaj poste de
Unuighintaj Nacioj, la malkoloniighon ktp.
Pro tiu precipe intelekta maturigho
de la homaro en la lastaj cent jaroj oni povas diri,
ke Esperanto, "kiel pura oro, superis sukcese la
fajran provon", char "ghi triumfis per sia
postvivado tra la tempo, per la respekto, kiun ghi
ricevas el sciencistoj de la 20-a jarcento kaj per la
senchesa aligho de entuziasmaj adeptoj al ghia
mirinda mehanismo logika kaj sagha, en la terura
renkontobato kun la logiko kaj la superevoluinta
racio de la atoma erao", kiu cetere
"detruadas la plej solidajn tabuojn, dogmojn kaj
tradiciajn kredojn" (Ramatis, "A
Sobrevivencia do Espirito", p. 131).
* * *
Jam supre ni klarigis, ke Esperanto
posedas la ecojn por ludi la rolon de intemacia
lingvo. Kiuj estas tiuj ecoj?
Unualoke, neutraleco; poste,
simpleco de la fundamenta vortaro, simpleco de la
gramatiko, reguleco de la vortfarado, klareco,
precizeco, fleksebleco, stabileco, facileco de pasiva
uzado (t. e. legado) kaj facileco de aktiva uzado
(parolo, skribado) por nelatinidaj lingvuloj,
estetika valoro.
Neutraleco estas nepra kondicho por
internacia lingvo, kaj Esperanto ghin posedas, char
la kreajho de Zamenhof ne havas geografiajn limojn,
estante chies proprajho.
La fundamenta vortaro de Esperanto
eslas simpla: ghi bazighas sur la kriterio de
universaleco, kaj pro tio ghi devenas plejparte el la
latina au latinidaj lingvoj.
Ghia gramatiko estas simpla: per
nuraj 16 senesceptaj reguloj esperantisto povas
kompreni samlingvanon kaj komprenigi sin.
La klareco de Esperanto devenas de
pluraj faktoroj, kies chefaj estas: universaleco de
la radikoj, uzo de specialaj finajhoj por indiki
gramatikajn funkciojn (-o, por
substantivoj; -a, por adjektivoj; -e,
por derivitaj adverboj; -i, por
infinitivo ktp); akuzativo; bonsoneco; fonetika
ortografio.
Precizeco kaj fleksebleco jam estis
pritraktitaj sur p-oj 8 kaj 9.
Esperanto estas stabila char ekde
ghia apero en 1887 shanghighis neniu el ghiaj
reguloj. Tamen stabileco ne signifas senmovecon, kaj
Esperanto evoluas kiel vivanta lingvo, esprimante
chiujn novajhojn de la homa menso.
Oni povus pensi, ke la Internacia
Lingvo, havante plimulton de latinaj radikoj, estas
malfacila por nelatinidaj lingvuloj. Sed oni povas
konstati, ke pluraj nelatinidlingvaj verkistoj,
precipe slavaj, jam verkis en modela Esperanto. Ankau
la parola uzado de la Internacia Lingvo ne prezentas
grandan malfacilajhon por nelatinidaj lingvuloj, kiel
oni povas konstati per diskoj, sonbendoj, kongresoj
au personaj kontaktoj. Chio tio okazas dank' al la
ortografio fonetika, al la reguleco de la gramatiko
kaj de la prononco de Esperanto, kiu cetere ne havas
sonojn "postulantajn modifojn en la vizagho au
spirajn penojn." "Dank' al la forigo de la
malfacilajhoj propraj al la tro grandaj grupoj da
konsonantoj, esperantisto ne trorapidigas kaj ne
akcelas la mehhanismon de sia lingvo, sed parolas kun
distingiga sonoreco kaj pureco de esprimo"
(Ramatis, che la sama verko).
El tiu sonoreco kaj chiuj aliaj
ecoj jam pritraktitaj fontas la estetika valoro de
Esperanto, kiu similas, violonon el fama fabrikisto,
nur atendantan muzikiston kapablan eksterigi el ghi
chiujn esprimeblojn.
* * *
Esperanto ankorau ne sukcesis
popularighi ne, evidente, pro manko de kvalitoj, sed
pro du chefaj kialoj: rutino, kiu estas konstanta
bremso che kulturaj aferoj, kaj interesoj ne
koincidantaj kun tiuj de la homaro. Chu la registaroj
de landoj, kie oni parolas lingvojn kun grandaj
internacia prestigho kaj privilegioj, ne estas
instigitaj almenau konservi tian situacion? (*) Chu imperiistoj, shovinistoj kaj
armilfabrikistoj povas favori iun neutralan
internacian lingvon?
Evidente ne, sed la historio
montras, ke kun la tempo iom post iom la ideoj justaj
venkas. Por ekzempli tion, jen la resuma historio de
ideo preskau ducentjara: la sistemo metra decimala.
Tiu sistemo estas la tuto da
peziloj, mezuriloj kaj moneroj adoptantaj kiel bazon
la dek. Ghi estis prezentita de la
Scienca Akademio de Parizo al la Franca Nacia
Asembleo en 1791 kaj adoptita en tiu lando en 1801.
Tamen la unua lando, kiu igis deviga la sistemon
estis Norvegujo (1832); ghin sekvis Francujo (1837),
Hispanujo kaj Kubo (ambau en 1849), Kolombio (1853),
Italujo (1861), Brazilo (1862), Peruo (1869), Belgujo
kaj Portugalujo (ambau en 1870), Germanujo (1872),
Hungarujo kaj Austrujo (ambau en 1876), Svislando kaj
Argentino (ambau en 1877), Rumanujo (1884), Meksikio
(1886), Svedujo (1889), Urugvajo (1894), Greklando,
Gvatemalo, Salvadoro, Kosta-Riko, Honduraso kaj
Nikaragvo (chiuj en 1912), Australio kaj Japanujo
(ambau en 1966). En Julio 1967 reghino Elizabeta la
dua rajtigis la shanghon ankau en Anglujo, kie ghi
plene validas ekde Februaro 1971. En Usono estas
chiam pli granda la tendenco adopti la sistemon
decimalan, kaj tiurilate estas pluraj projektoj"
(Enciklopedio "Compacta" 1971).
Kiel oni vidas, la decimala sistemo
devis atendi 170 jarojn, antau ol esti plene uzata en
Anglujo, kaj oni ne scias kiom da tempo ghi ankorau
atendos, ghis esti adoptita en Usono. Se la adopto de
la decimala sistemo estis tiel malrapida, precipe en
plej potencaj regnoj, kial ne kredi, ke la samo
okazos al la Internacia Lingvo, kiu cetere ne estas
ankorau centjara?
Oni devas ankau konsideri, ke
pluraj aferoj ighis rapide popularaj kaj post nelonge
forvaporighis. Oni pensu nur pri kelkaj nemalnovaj
politikaj, filozofiaj au pseudofilozofiaj movadoj,
kiuj nun apartenas sole al la historio. Por movado,
kia estas Esperanto, pli ol atingi rapidan
popularighon, estas preferinde respondi efike al
neceso praktika kaj al morala vero. Kaj tio sendube
okazas al la Internacia Lingvo, kies popularigho
estas afero nur pri tempo.
* * *
La aserto, ke "Esperanto
neniam sukcesos", estas sendube
pesimisma. Kaj pesimismo ne konstruas, char pesimisto
havas "nek okulojn por vidi nek orelojn por
audi". Li bagateligas siajn kaj alies fortojn
kaj sin detenas en kuntirigho neproduktiva. Optimisto
kontraue lanchas hipotezon, mezuras siajn kaj alies
fortojn kaj, vidante ke ghi estas realigebla, li
senlace laboras por ghia efektivigo.
Tiu malsama sinteno antau la vivo
montras kial kelkaj personoj, havante chion por
venki: sanon, inteligenton, monon ktp., tamen
frakasas, dum aliaj, naskighintaj en la plej malbonaj
kondichoj, sukcesas superi chiujn barojn kaj triumfi.
Certe la bonshanco estas faktoro, sed jam la latinoj
sciis, ke "la sorto helpas la kuraghulojn."
Kaj multajn jarcentojn poste geniulo admonis, ke
"genio estas 10% da inspiro kaj 90% da
shvitado"...
Se la mondo dependus de la
pesimistoj, la homoj vivus ankorau en kavernoj. Certe
la Voltera Kandido estas ridinda, sed chi tie ni
parolas pri la ghusta optimismo, tiu "kun la
piedoj surtere", kiel oni diras en Brazilo.
Ni rigardu la mondon. Chio, kio
chirkauas nin, estas frukto de la laboro de la
optimistoj: industrio, komerco, kulturo, medicino,
leghoj, mashinoj, per unu vorto: civilizacio. La
pesimistoj kaj la "praktikaj homoj" unue
kontraustaras, poste senghene ghuas la rezultojn de
la laboro de la optimistoj.
Se ni studus la vivon kaj la
luktojn de la pioniroj, ni vidus, ke ili chiuj havis
grandan dozon da fido, kuragho, entuziasmo kaj
laborkapablo. Kolumbo, Edison, Pasteuro, Santos
Dumont, Gandhi, ekzemple, neniam respektive malkovrus
Amerikon, elpensus la elektran lampon, kreus la
kontraurabian vakcinon, inventus la aviadilon au
sendependigus sian patrolandon, se ili ne estus genie
inteligentaj, senlace laboremaj kaj realece
optimistaj.
* * *
La popularigho de Esperanto povas
esti akcelata per pluraj manieroj. Jen kelkaj:
1. Chiuj landaj kaj lokaj asocioj
povus organizi informan servon funkciantan lau la
"Principaro de Frostavallen" (vidu en
"Statuto kaj Regularoj de UEA", 1968), kiu,
kvankam jam dudekjara, estas ankorau tre bona
orientilo. Jen ekzemple la chefaj eraroj en la
informado, lau la "Principaro":
"a) Nomi la lingvon
artefarita, helpa, verda k. s., oni chiam nomu ghin
au La Internacia Lingvo au Esperanto; (**)
b) superflue menciadi diversajn
projektojn de komuna lingvo;
c) ne distingi nete inter Esperanto
kiel vivanta lingvo kaj tiuj projektoj, se la
cirkonstancoj devigas paroli pri ili;
ch) uzi en nacilingvaj tekstoj
esperantajn esprimojn, ekz. "samideano",
"Majstro", "verdstelanoj" k. s.;
d) skribi pri Esperanto en
nekorekta nacia lingvo;
e) nomadi la informadon pri
Esperanto "propagando";
f) doni al la Esperanto-Movado
sektecan karakteron (tro multe da steloj kaj flagoj,
kantado de la himno kaj aliaj kantoj en nekonvenaj
tempo kaj loko, strangajhoj en la vestoj dum
kongresoj kaj aliaj publikaj kunvenoj k. s. La
eraroj en la informado malproksimigas de Esperanto
dekmilojn da personoj kaj kauzis fortan
kompromitighon de la movado en multaj medioj."
* * *
Certe mensogi estas malbona afero
ie ajn, precipe en la informado pri Esperanto. Paroli
pri milionoj da adeptoj senkreditigas tiun, kiu faras
tiun deklaron.
Sed kiel respondi al la plej komuna
demando farata al adepto: kiom da esperantistoj estas
en la mondo?
Mi sincere respondas: "Pro
manko de statistikoj mi ne scias; certe la
esperantistoj estas malpliaj ol estus dezirinde, sed
multe pliaj, ol supozas la neesperantistoj. Oni povus
preni kiel bazon la nombron da anoj de
Esperanto-asocioj, sed ili reprezentas nur etan
frakcion de la nombro de tiuj, kiuj kontaktis la
lingvon, akiris aktivan au pasivan scipovon pri ghi
kaj ne partoprenas la Movadon. Oni memoru, ke
Esperanto, pro sia simpleco, estas facile
memlernebla. Sed oni povas garantii, ke
Esperanto-parolanto, kiu uzas la Jarlibron de UEA,
povas vojaghi tra la mondo sen lingvaj problemoj,
char ekzistas esperantistoj en preskau chiuj landoj.
Krome, ekzistas minimume 1299 Esperanto-societoj en
la mondo, lau la lasta enketo entreprenita de Centro
de Esploro kaj Dokumentado; funkcias delegita reto
faranta senpagajn servojn en multaj landoj; okazas
chiujare internaciaj kongresoj kaj internaciaj
someraj universitatoj de Esperanto; okazas vigla
korespondado kaj publikighas daure libroj kaj
periodajhoj en la Internacia Lingvo; UNESKO morale
aprobis Esperanton; UEA havas konsultajn rilatojn kun
UNESKO ktp."
Kun informa servo au sen ghi, chiu
asocio povas sendi informajn cirkulerojn al gazetoj,
radi- kaj televidstacioj, okaze de kongresoj,
seminarioj, simpozioj k. s., malfermo kaj fermo de
kursoj, eldono de libroj pri au en Esperanto, kaj en
la jenaj datrevenoj:
17-a de Aprilo: morto de
Zamenhof;
26-a de Julio: publikigo de la Unua Libro;
15-a de Decembro: naskigho de Zamenhof;
kaj fonda datreveno de la asocio.
* * *
2. Chiam sub la orientado de la
"Principaro de Frostavallen", asocioj, UEA-
delegitoj kaj fakdelegitoj, au aliaj unuopuloj povas
redakti esperantan rubrikon por grava loka nacilingva
gazeto. Vere ne chiam la pordoj de la gazetaro estas
malfermitaj; kelkfoje ech ili shajnas netrapaseblaj;
sed, se oni ne frapas, kiel ili malfermighos por
Esperanto?
En la urbo San-Paulo, ekde 1968, la
gazeto "Diario Popular" publikigas regule
chiudimanche la rubrikon "Lingua
Internacional", sub la respondeco unue de Walter
Francini, poste de s-ro Nelson Silveira kaj nun de
prof-ino Elvira Fontes. La meza eldonkvanto de
"Diario Popular" en ordinaraj tagoj estas
46.600 ekzempleroj, lau informo de "Almanaque
Abril 1975".
La gazetoj "Folha da
Tarde", el San-Paulo, "A Tribuna", el
Santos, "Correio do Povo", el Porto Alegre,
kaj pluraj periodajhoj el Paraiba Valo aperigas
regule artikolojn pri Esperanto bonege redaktitajn
respektive de s-roj Nelson Silveira, P. Souza Almada,
M. Belmonte de Abreu kaj majoro Gilberto A. Silva
Velho.
3. Radielsendoj pri kaj en
Esperanto havas eksterordinaran valoron por
disvastigi la lingvon, precipe ghian parolan uzadon.
Pri ili ankau estas bona orientilo la
"Principaro de Frostavallen".
En la shtato San-Paulo Radio
Sorokaba prezentas chiudimanche, de la 9-a ghis la
10-a vespere, la interesan programon "Sintezo de
Esperanto", fonditan kaj estratan de s-ro Manoel
Braz Garcia, antau dek jaroj.
4. Taugaj nacilingvaj informiloj
pri Esperanto, t.e. koncizaj kaj priskribantaj la
chefajn kvalitojn kaj
avantaghojn de la Intemacia Lingvo, estas utilaj por
la popularigo de Esperanto.
Ili estu disdonataj:
- Al vizitantoj neesperantistoj de
la asocioj;
- en la nrboj kie okazas kongresoj,
seminarioj k. s.;
- al la cheestantoj de paroladoj
pri la Internacia Lingvo;
- che lernejoj, radi- kaj
televidstacioj kaj gazetoj, dum vizitoj informcelaj.
San-Paulo Esperanto-Asocio
publikigis du tiajn informilojn tre lerte redaktitajn
de s-ro Deodato Franca Mello, kaj disdonas ilin
konstante. En Novembro 1974, post la nacia balotado,
tiu asocio sendis gratulajn cirkulerojn al chiuj
deputitoj kaj senatanoj jhus elektitaj, kaj
kompreneble kaptis la okazon por informi.
5. En chiu asocio organizighu
junulara grupo por agadi precipe en amuza aktivado.
La partopreno de junuloj en iu ajn movado, krom ghin
plifortigi, altiras al ghi la atenton de la
eksteruloj.
Che San-Paulo Esperanto-Asocio,
ekzemple, funkcias JESPO (Junulara Esperantista
San-Paula Organizo), kiu chiumonate organizas
ekskurson al alia urbo. Tie, krom promeni kaj
amuzighi, la junuloj vizitas gazetojn, radistaciojn
k. s., por informi pri Esperanto.
6. Por la popularigo de Ia
Internacia Lingvo estas ankau utile, ke la asocioj
petu al la urbestroj doni al stratoj la nomon
"Esperanto" au "Zamenhof". La
strat-tabuletoj prezentu surskribajhojn kompletajn,
por ke ili havu plenan informan valoron:
STRATO ESPERANTO
(Lingvo Internacia)
* * *
STRATO LAZARO
ZAMENHOF (1859-1917)
Kreinto de la
Internacia Lingvo Esperanto
[au: Kreinto de
Esperanto]
Pri la kompleta nomo de la kreinto
jam de longe ne plu estas dubo: ghi estas LAZARO
LUDOVIKO ZAMENHOF. Tamen, pro oportuneco ni sugestis
supre ghian redukton.
7. Enketoj lerte preparataj kaj
prezentataj havas grandan valoron por la disvastigo
de la Internacia Lingvo. La januara numero (jaro 75)
de la revuo "Esperanto" informis pri trafa
enketo farata de Belga Esperanto-Federacio che chiuj
deputitoj, senatanoj kaj ministroj de la belga
registaro. Jen la demandaro:
- "Chu vi opinias, ke unu
lingvo kiel internacia kaj komuna
interkomprenilo estus utila en Europo?"
- "Chu vi opinias, ke nacia
lingvo povas roli kiel internacia
interkomprenilo, au ne?"
- "Chu Esperanto estas
konsiderinda por la plenumo de la rolo de
intemacia lingvo?"
- "Chu vi volas morale
apogi la Esperanto-movadon kaj chu vi apogus
parlamentan iniciaton por disvastigo de
Esperanto?"
Evidente enketoj similaj al tiu
devas esti farataj nur post konciza kaj objektiva
informado pri la Internacia Lingvo al la konsultotaj
instancoj.
La entrepreno de Belga
Esperanto-Federacio estas altvalora ankau tial, ke
ghi montras malrekte la vojon sekvindan fare de la
Movado, t. e.: unue premi la naciajn politikajn
instancojn favore al la Internacia Lingvo; kiam tiu
unua pasho sukcesos, fari analogan premon sur
internaciajn organizajhojn.
Enketoj farataj inteligente kaj
altnivele neniam fiaskas, char almenau unu gravan
frukton ili permesas rikolti: la disvastigadon de
Esperanto.
8. Montrighas bonefika la
prezentado de filmoj parolataj en la Internacia
Lingvo, precipe che lernejoj. I. a. la fama
entrepreno FIAT, el Torino, Italio, produktas filmojn
en Esperanto.
9. Okaze de vizitoj de alilandaj
esperantistoj, estas bone prezenti ilin al
jhurnalistoj kaj che televid-stacioj, por ke la
funkciivo de Esperanto estu observita.
10. Esperanto-ekspozicioj kun
moderna materialo kaj alloga prezentado che taugaj
ejoj ludas nemalshatindan rolon en la informado pri
la Internacia Lingvo. En Aprilo 75 San-Paulo
Esperanto-Asocio organizis ekspozicion che la enirejo
de Komunuma Biblioteko "Mario de Andrade".
La arangho sukcesis kaj pro la materialo prezentita
kaj pro la taugeco de la ejo chiutage vizitata de
centoj da personoj kun speciala intereso por kulturaj
aferoj.
11. La poshta servo estas bona ilo
por disvastigi la Internacian Lingvon. La brazila
poshta servo jam eldonis kelkajn poshtmarkojn
memorigajn de Esperanto au Zamenhof, kaj ankau uzis
stampilojn kun la celo disvastigi gravajn eventojn en
la brazila movado.
12. Okaze de kongresoj, seminarioj
k. s., oni povas eldoni kaj vidigi taugajn afishojn.
13. Internacia korespondado multe
kontribuas por la disvastigo de Esperanto, en kies
elementaj kursoj oni jam devas stimuli la lernantojn
al tiu valora apliko de la lingvo.
Ankau kovertoj kun la surskribajho
dulingva (nacia kaj internacia) — ESPERANTO —
LINGVO INTERNACIA — havas sian informan valoron, se
oni konsideras, ke chiu persono skribas minimume po
unu leteron monate.
14. Por popularigi Esperanton estas
oportune ankau disvastigi la leghojn au oficialajn
decidojn, kiuj permesas au starigas Esperanto-kursojn
che lernejoj, samkiel publikigi liston de edukejoj
kie la Internacia Lingvo jam estas instruata.
Jen du brazilaj leghaj tekstoj pri
Esperanto:
Prijugho
n.° 24
Komitato pri Unuagrada kaj Meza
Instruado de la Federacia Eduka Konsilantaro.
Unuanime aprobita je la 16-a de
Marto 1962.
"Internacia Katolika
Esperantista Unuigho, Movado de la Esperantistaj
Seminariistoj kaj aliaj portis al tiu chi
Konsilantaro la sugeston enkonduki Esperanton en la
mezgradajn kursojn.
"Esperanto postulas mallongan
periodon por sia lernado — 15 ghis 20 lecionojn.
Krom tio ghi prezentas la avantaghon povi farighi
komunikilo inter homoj diverslingvaj, kvankam ghi ne
estas ekzakte vivanta lingvo. (***)
"Tamen, ne shajnas al ni
konsilinde tuj meti ghin inter la elekteblajn
lemobjektojn.
"Kvankam temas pri lingvo,
NI OPINIAS
"Ke estu permesita la
instruado de Esperanto sub la sama reghimo, kiel la
elekteblaj edukaj praktikoj."
Kunsidsalono, la 14-an de Marto
1962.
J. Borges dos Santos, raportanto.
Celso Cunha. P. Vieira Vasconcellos. Candido Padin.
Bruzza Netto.
(el "Documenta", 2,
Aprilo 1962, Federacia Eduka Konsilantaro, Ministerio
de Edukado kaj Kulturo).
* * *
Rezolucio n.° 178, de la 30-a de
Junio 1965, de la Rektoro de Federacia Universitato
de Ceara'.
La Rektoro de la Universitato de
Ceara', uzante sian decidpovon, kaj konforme kun la
artikolo 16, litero "v", de la Dekreto n.°
52.613, de la 2-a de Oktobro 1963 — Statuto de la
Universitato de Ceara' — kaj regule rajtigita de la
Universitata Konsilantaro (kunsido de la 26-a de
Aprilo 1965, Dosiero n.° 2.774/65),
DECIDAS
Art. 1-a — Oficialighas la
Esperanto-kurso, funkcianta sub la auspicio de
Universitato de Ceara', kun la chefa celo disvastigi
la valorojn de la brazila kulturo kaj impulsi la
intensan kulturan intershangon inter Universitato de
Ceara' kaj la Internaciaj Esperanto-Asocioj.
Art. 2-a — Por plenumi siajn
celojn, la Esperanto-kurso sin devigas:
a) prezenti lecionojn de Esperanto
lau pluraj gradoj au kursoj;
b) teni esperantan bibliotekon en
Fortaleza;
c) kunlabori kun la aliaj fakoj
universitataj por la disvastigo de la progreso kaj de
la tekniko pere de esperantaj publikajhoj;
ch) teni kulturan intershanghon kun
la naciaj kaj internaciaj Esperanto-asocioj kaj
kulturaj kaj sciencaj institucioj havantaj Esperanton
kiel unu el siaj helpaj lingvoj;
d) efektivigi prelegojn, paroladojn
kaj aliajn kulturajn kaj artajn aranghojn, en
Esperanto kaj portugala lingvo.
Art. 3-a — La Esperanto-kurso
ricevos asistadon fare de Eduka Fako kaj de Ghenerala
Kunordigado de la Kulturaj Kluboj.
Art. 4-a — La direktoro de la
Esperanto-kurso estos elektita de la Rektoro.
Art. 5-a — La Rektoro difinos,
konforme kun la budghetaj disponeblajhoj, la rimedojn
nemalhaveblajn por la funkciigo de la Kurso.
Art. 6-a — Estas nuligitaj la
kontrauaj ordonoj.
Kunsidsalono de la Universitata
Konsilantaro, en Forlaleza, la 30-an de Junio 1965.
Antonio Martins
Filho
rektoro
(el "Oficiala Gazeto" de
Shtato Ceara', de la 19-a de Julio 1965).
* * *
Je la 18-a de Novembro 1974 s-ro
Laudo Natel, guberniestro de la Shtato San-Paulo,
Brazilo, proklamis la leghon n.° 505, kiu kreas la
Tagon de la Internacia Lingvo Esperanto, memorfestota
chiujare je la 15-a de Decembro, naskigha datreveno
de ghia kreinto. Tiu legho rezultis de projekto
prezentita al la San-Paula Deputitaro fare de
deputito Solon Borges dos Reis, post sugesto de
San-Paulo Esperanto-Asocio. "Diario
Oficial" ("Oficiala Gazeto"), chiuj
gravaj lokaj gazetoj kaj ech "Agencia
Nacional" ("Nacia Agentejo"),
federacia organo, kiu elsendas chiuvespere tutnacian
radian programon, informis pri la evento.
Por atingi tiujn sukcesojn necesas,
ke la koncernaj petoj estu lerte faritaj ne de
unuopuloj sed de asocio; krome estas grave prepari la
grundon antau la petoj, t. e. liveri al la koncernaj
instancoj taugajn informojn pri la Internacia Lingvo.
(*) "Nous partageons avec 1' anglais le monopole
diplomatique" ("ni dividas kun la angla
lingvo la diplomatian monopolon"), Pierre
Burney, "Les Langues Internationales", p.
51.
Tiurilate estas oportune transskribi kelkajn
informojn el la artikolo "Francujo klopodas
pliampleksigi sian influon pere de Edukado"
(kopirajto de Le Monde — Opera Mundi), publikigita
en "Folha de Sao Paulo" de la 19-a de
Januaro 1974:
1 — en 1974 unu miliardo kaj 154 milionoj da
frankoj estis destinitaj al la Direkcio Ghenerala de
la Rilatoj Kulturaj, Sciencaj kaj Teknikaj (DGhRKST)
de la Ministerio por la Eksterlandaj Aferoj, t. e.
100 milionoj plie, ol en la antaua jaro. Tiu Direkcio
grupigas la francan personaron (instruistojn kaj
spertulojn) laborantan por la disvastigado de la
franca lingvo, kaj en la kooperado kultura, scienca
kaj teknika, en chiuj landoj de la mondo, escepte de
la Afrikaj shtatoj franclingvaj kaj Madagaskaro, kiuj
dependas de la shtata Sekretariejo por Eksterlando;
2 — en 1972-73 aktivis eksterlande 30723
instruistoj;
3 — DGhRKST asignis, en 1973,
8119 stipendiojn al eksterlandaj studentoj, por akiro
de universitata klereco en Francujo, kaj 3852
destinitajn al profesia perfektigo;
4 — pri kulturaj rilatoj, la chefa celo de DGhRKST
estas la "konservado de la pozicio okupata de la
franca lingvo en la mondo". La disvastigado de
la franca farighas, unue, pere de francaj edukejoj
eksterlande: 56 institutoj kaj 89 kulturaj centroj;
85 liceoj kaj kolegioj francaj au francaj-fremdaj;
kaj pere de organizoj kaj asocioj privataj, el kuj
"Alliance Francaise" estas la plej grava el
la organoj subvenciataj de la Ministerio por
Eksterlandaj Aferoj;
5 — samkiel en la antaua jaro, estis senditaj en
1972 preskau 350 mil libroj al la francaj
diplomatejoj, por provizo de la bibliotekoj. Krome,
62 mil horoj da radielsendoj kaj sep mil horoj da
televidaktualajhfilmoj estis surbendigitaj kun
destino al la eksterlando.
Tiuj chi informoj rilatas al la franca lingvo. Pri la
angla, la gazeto "Folha de Sao Paulo" de la
15-06-1975 publikigis artikolon de Tom White sub la
titolo "Brita registaro instruos la
anglan", el kiu ni cherpis la jenajn informojn:
1. La nova projekto por la instruado de la angla
lingvo estas patronita de Ministrejo de la Transmara
Disvolvado, de Britujo, kaj kunigas du organizajhojn,
kiuj plurfoje jam kunligis siajn multajn jarojn da
sperto en la instruado de la angla: la fako de
"Angla Lingvo pere de Radio kaj Televizio"
de British Broadcasting Corporation (BBC) kaj
"Brita Konsilio".
Nun ili trovighas en la mezo de kuna trijara
programo. La Konsilio disponigis pedagogiajn
gvidantojn kaj "Angla Lingvo pere de Radio kaj
Televizio" produktis la instruajn materialojn.
Grava aspekto da la projekto estas la disdonado de
filmoj kaj presajhoj al instruaj institucioj kaj
ekzercighado de profesoroj en 70 landoj, pere de
britaj ambasadoj, oficejoj de brita Registaro en
ghiaj dominioj kaj Brita Konsilio. La radiserio estas
proponata al pli ol 70 landoj kaj, ghis la momento
kiam tiu chi artikolo estis skribata, 35 stacioj jam
deklaris, ke ili elsendos almenau unu el la serioj.
2. Kontraue al la filmoj, kiuj celas ne instrui la
anglan lingvon sed prezenti ekzemplojn de instruado
kaj lernado en reala situacio, la kvar serioj de
radiprogramoj de la projekto farighas al tiuj, kiuj
volas lerni la lingvon en lernejo au hejme. Chiu
serio ellaborighas por specifa audantaro.
Kiuj laboras en kontoroj kaj necesas anglan lingvon
el komerca tipo, tiuj povos ghin lerni pere de
"Angla por Komerco", serio da
dekkvinminutaj 40 programoj. Libro de tekstoj kaj
ekzercoj helpos praktiki tion, kion oni lernis
"tra la aero".
Serio por franclingvaj landoj ankorau estas planata,
sed eblas, ke ghi konsistos el 40 radielsendoj kaj
unu libro. Ghi estos preta en 1974.
Radia serio pri angla literaturo por tiuj, kiuj
ekzamenighos, estis jhus finita kaj estas disponebla,
kune kun studkajeroj, ekde la pasinta Aprilo. Dek du
elekitaj tekstoj de la nunaj ekzamen-programoj
diskutighas kaj teatre prezentighas en 48
radielsendoj. La autoroj varias de Shakespeare kaj
Chaucer ghis la modernaj afrikaj verkistoj Achebe kaj
Soyinka. Tridek landoj elsendos tiujn programojn.
Serio da 60 elsendoj pri la ekzamenoj de la angla
lingvo por la Ghenerala Atesto pri Edukado,
starigitaj de la kvar chefaj ekzamenantaroj, estas
nun farata. Kiam ghi estos preta, en 1976, tiu serio
ighos vershajne tre populara, pro la graveco de
atesto kiel titolo por ofico en landoj de Brita
Komunumo.
(**) Nuntempe shajnas,
ke ankau estus tauga la esprimo "la planita
lingvo".
(***) Pri tiu
antaujugho legu la
chapitron 2.1. (p. 7).