2.3. Esperanto estas utiligebla kaj fakte esfas utiligata kiel scienca lingvo

Tria antaujugho: "Esperanto ne estas utiligebla kiel scienca lingvo. En Esperanto ne ekzistas scienca literaturo, nek sciencaj terminaroj, kaj neniu sciencisto uzas Esperanton. Esperanto ne havas, ekzemple, la flekseblecon kaj la precizecon de la germana, nek la grandan disvastighon de la tradiciaj sciencaj lingvoj."

* * *

Unue oni diru, ke la scienca esprimmaniero estas multe pli simpla ol la literatura, char la celo de la sciencisto estas la vero kaj ne la arto. Tial lia stilo devas esti klara, konciza, objektiva, preskau sen figuroj. Se Esperanto kapablas esti tauga lingvo por la esprimo de la Arto (vidu p-on 8), estas evidente ke ghi kapablas ankau esprimi la Sciencon, kies lingvaj necesoj estas multe pli simplaj ol la artaj. Kompreneble la Scienco havas, krom la komuna, apartan vortaron, sed okazas ke tiu apartajho formighas lau sistemo simila al la esperanta: pere de internaciaj radikoj devenintaj precipe de la latina kaj malnova greka lingvoj. Estas sufiche legi kelkajn naciajn sciencajn tekstojn por vidi, ke scienca esprimmaniero estas multe pli facile komprenebla ol literatura stilo, tial ke ghi jam estas, pro sia internacieco, kvazaua Esperanto.

Due oni aldonu, ke Esperanto kaj ghia literaturo rilatas al la scienco ankau pasive, t. e. kiel objekto de sciencaj esploroj, kiuj atingas la publikon pere de eldonado au unue kiel disertacioj por doktorigho prezentataj al universitatoj. Inter chi lastaj ni menciu: "Vijf Kunsstalen" ("Kvin Artlingvoj"), verkita en la nederlanda, de W. J. A. Manders (eldonis J. Muusses, Purmerend, Nederlando, 1947); kaj "The Esperanto Language as a lilerary medium" ("La Esperanta lingvo kiel literatura esprimilo"), 1971, Margaret G. Hagler, anglalingva disertacio prezentita al la Universitato de Indiana, Usono, por doktorigho pri kompara literaturo.

Kaj jen fakto plej grava: ekzistas scienca fako kies objekto estas precize "la lingvistika studo de Esperanto": ghi nomighas "Esperantologio". En ghi estas nepre legindaj la libroj (verkitaj en la Internacia Lingvo): "Interlingvistiko kaj Esperantologio", de d-ro W. J. A. Manders, kaj "Lingvo kaj vivo", de prof. Gaston Waringhien.

* * *

Ke Esperanto povas esti uzata kiel scicnca lingvo oni prefere pruvu per rekta maniero. Oni konsideru ekzemple la sciencon pri la lingvaj reguloj: gramatiko. Jen kelkaj ghiaj komunaj vortoj en la portugala lingva kaj la responda esperanta traduko:

fonetica fonema  vogal consoante semivogal  ditongo  tritongo  hiato acento  ortografia  apostrofo  sinais de pontuacao  morfologia radical  afixo formacao das palavras  derivacao  composicao  substantivo  genero  numero grau  artigo adjetivo comparativo superlativo  numeral  pronome pessoal  pronome possessivo  pronome demonstrativo pronome indefinido pronome relativo pronome interrogativo  verbo adverbio preposicao conjuncao  interjeicao sinonimo  antonimo  homonimo  paronimo analise morfologica  sintaxe analise sintatica oracao  periodo sujeito predicado predicativo do sujeito predicativo do objeto objeto direto objeto indireto adjunto adverbial vocativo  oracao coordenada oracao subordinada oracao principal

fonetiko fonemo vokalo konsonanto duonvokalo diftongo triftongo hiato akcento ortografio apostrofo interpunkciaj signoj morfologio  radikalo afikso vortfarado derivado  kunmetado substantivo genro nombro grado artikolo adjektivo  komparativo superlativo numeralo personpronomo posedpronomo montra pronomo nedifina pronomo rilatpronomo demandpronomo verbo adverbo prepozicio konjunkcio inierjekcio sinonimo  antonimo homonimo paronimo morfologia analizo sintakso sintaksa analizo propozicio periodo subjekto predikato subjekta predikativo objekta predikativo rekta objekto nerekta objekto cirkonstanca komplemento vokativo kunordigita propozicio subordigita propozicio chefpropozicio

Kaj nun jen kelkaj komunaj frazoj el la gramatiko, en la portugala kaj Esperanto:

"O adjetivo concorda com'o substantivo."	La adjektivo akordighas kun la substantivo.
"Verbo intransitivo e aquele que exprime uma acao ou estado que nao passa do sujeito a nenhum objeto."	Netransitiva verbo estas tiu, kiu esprimas agon au staton kiu pasas de subjekto al neniu objekto.
"Usa-se o til para indicar a nasalizagao."	Oni uzas la tildon por indiki la sonan nazigon.
"A metafora consiste em usar uma palavra num sentido diferente daquele que Ihe e proprio."	Metaforo konsistas en la uzo de vorto kun senco malsama ol tiu, kiu estas propra al ghi.
"O sc no interior do vocabulo biparte-se, ficando o s numa silaba e o c na silaba imediata."	Sc ene de vorto dividighas: la s restas en silabo, kaj la c la c en la apuda silabo.

Tiu esprimivo de Esperanto okazas kaj en gramatiko kaj en chiuj aliaj sciencoj, sed estus tre tede por la legantoj se ni trolongigus la ekzemplaron. Tamen ni konsideru ankorau malgrandan liston kun nomoj de bestoj, plantoj kaj kemiaj elementoj por ke ni vidu la respondecon inter iliaj esperantaj kaj sciencaj nomoj au simboloj.

Esperanto	Sciencaj nomoj au simboloj
bufo leono hieno elefanto tigro aligatoro dazipo tapiro antilopo brasiko laktuko karoto spinaco cikorio dolcha manioko batato lento fabo rizo kalio hidrargo natrio arghento sulfuro	Bufo Felis Leo Hyaena Elephas indicus Pelis tigris Alligator Dasypus Tapirus terrestris Antilope cervicapra Brassica oleracea Lactuca sativa Daucus carota Spinacia oleracea Cichorium endivia Manihot palmata Ipomoea batata Lens esculenta Vicia faba Oryza sativa K Hg Na Ag S

* * *

Esperanto ne nur estas utiligebla, sed fakte ghi estis kaj estas utiligata kiel scienca lingvo. Jam en "Fundamenta Krestomatio", sub la rubriko "El la vivo kaj sciencoj", trovighas kelkaj legajhoj kun scienca karaktero, inter ili; "La loghejoj de la termitoj", "Kronika katara konjunktivito" (el la libro de prof-ro E. Puchs) kaj "La sunhorlogho en Dijon" (el la "Revue Bourguignonne", publikigita de la Universitato en Dijon). Kun la tempo, iom post iom pligrandighis la uzado de Esperanto en la scienco kaj aperis pluraj verkoj en la Internacia Lingvo, el kiuj kelkaj povas tuj esti achetataj che Libroservo de UEA. Tiuj acheteblaj verkoj, sub la rubriko "Scienco kaj Tekniko", apartenas al: agrokulturo kaj bestokulturo, astronomio, biokemio kaj biologio, botaniko, dommastrado, ekonomiko, fiziko, geologio, heredoscienco, kemio, lingvistiko, matematiko, medicino, higieno, psikologio, pedagogio, retoriko, stenografio kaj skribsistemoj, telekomuniko, trafiko, zoologio kaj "diversaj sciencoj". Verkoj pri gramatiko, interlingvistiko, komerco, politiko, historio kaj geografio konsistigas apartajn rubrikojn.

* * *

Da fakaj terminaroj jam ekzistas multe en Esperantujo. Ili estas la jenaj: elektroteknika, arkitektura, militista, rughkruca, konstruteknika, matematika, poshtista, kemia, fervojteknika, medicinteknika, muzika, marista, radioteknika, aeronautika, armea, fervojista, komerca, filatelista, botanika, zoologia, farmacia, ornitologia, infanluda, teknologia, kuira, trika, shuista, hortikultura, gastronomia, geologia, katolika, sporta, turisma. Estas menciindaj la "Scienca kaj Teknika Terminaro" kaj precipe la "Plena Ilustrita Vortaro", kiu traktis kun speciala zorgo kaj intereso la sciencan kaj teknikan terminaron.

* * *

Multaj mondkonataj seiencaj verkoj jam estis tradukitaj al la Internacia Lingvo sed chi tie ni mencias nur gravajn fakajn librojn, originale verkitajn en Esperanto: "La arto de memdisclplino" (Baudouin); "La pacproblemo" (Hodler); "Patri-ideo en nuna rusa literaturo" (Nekrasov); "Analitika geometrio absoluta (Voros); "Geometria folietaro" (De Saussure); "Fizikaj grandoj kaj iliaj unuoj" (Wuster); "La homa lingvo" (Collin-on); "Historio de Mondlingvo" (Drezen); "Retoriko" (Ivo Lapenna); "Enciklopedio de Esperanto" (Shirjaev, Kokeny kaj Bleier); "Fine mi komprenas la radion" (Aisberg); "La vivo de la plantoj", "Atakoj kontrau ghardenplantoj", "Scienco kaj pseudoscienco pri heredo kaj raso" (Paul Neergaard); "Filozofia vortaro" (Stanislav Kamaryt); "Interpopola konduto" (Edmond Privat); "En la regno de la vivo natura" (Peter Danov); "La grandaj filozofoj kaj la universala lingvo" (Juliusz Gluck); "Senghenaj Dialogoj" (Alberto Fernandez); "Katalogo de Internacia Esperanta Muzeo en Wien" (Hugo Steiner); "Sciencaj studoj" (scienca almanako eldonita okaze de la 50-jara datreveno de Internacia Scienca Asocio Esperantista). En la jaro 1974 aperis "Esperanto en perspektivo", de Ivo Lapenna, Ulrich Lins kaj Tazio Carlevaro, verko fundamenta por koni la esperantistan movadon ekde ghia deveno ghis la nuntempo.

"Menciindaj estas ankau kajeroj, kiujn oni eldonas okaze de someraj universitatoj okazantaj dum universalaj kongresoj; ghis nun aperis kelkaj volumoj kun interesaj kaj valoraj kontribuoj de esperantistoj sciencistoj". "Elstaran pozicion, pro la enhavo kaj pro la rolo, havas en Esperantio "Scienca revuo" (chefredaktoro: prof. B. Popovich, Zagrebaeka 24, Sarajevo, Jugoslavio). "Ghi fakte estas altkvalita kaj vere la plej gravaj nomoj sciencistaj kaj fakaj en ghi kunlaboras." "Ghi estas oficiala organo de Internacia Scienca Asocio Esperantista", kies celo estas apliki la internacian lingvon Esperanto en sciencaj kaj teknikaj rondoj kaj faciligi ghian uzadon per chiuj rimedoj.

Oni menciu ankau du aliajn gravajn periodajhojn: "Internacia Pedagogia Revuo" (eldonisto: Ludwig Pickel, Postfach 2113, D-85 Nurnberg 2, F. R. Germanujo; kaj "Interlingvistika Informa Servo" (eldonas: Societo por Intemacia Lingvo, Schaumannskamp 126, D-2057 Reinbek, FR Germanujo), "modesta multobligita bulteno, kiu enhavas tre valorajn kaj tre seriozajn pritraktojn" (chiuj informoj inter citiloj estis transskribitaj el la interesa verko de Drago Kralj "Kvar prelegoj pri esperanta literaturo" p-oj 174-179).

* * *

Eminentaj sciencistoj kaj sciencaj institucioj opiniis favore al Esperanto. Jen kelkaj opinioj transskribitaj el la utilega libro "Pri Intemacia Lingvo dum jarcentoj", de Mag. Isaj Dratwer, escepte de la Deklaro de la Franca Scienca Akademio, kopiita el la verko de D-ro Edmond Privat "Historio de la lingvo Esperanto; La Movado, 1900-1927":

UNESKO

Vidu sur pagho 5 la Rezolucion adoptitan en Montevideo.

FRANCA SCIENCA AKADEMIO

La subskribintoj, membroj de l' Akademio de l' scienco, konvinkitaj, ke la alpreno de la helplingvo Esperanto en la internaciaj rilatoj havus konsekvencojn de nemezurebla graveco, vidpunkte al la progreso de l' sciencoj kaj de aliaj aplikoj, ke ghi ebligas etendi la disradiadon de la franca scienco eksteren, kaj per tio la intelektan influon de nia lando, esprlmas la deziron:

1. ke la instruado de tiu chi lingvo, chefverko de logiko kaj simpleco, estu enkondukata, almenau kiel nedeviga, en la oficialajn programojn de la sciencaj klasoj de chiuj instruejoj;

2. ke, en la internaciaj kongresoj, ghi estu akceptata kiel oficiala lingvo egalrajte al naciaj lingvoj ghis la momento, klam la sperto pruvos, ke ghi kapablas farighi ilia sola oficiala lingvo;

3. ke la atento de la direktoroj de sciencaj au teknikaj eldonejoj estu altirata al la intereso, kiun prezentus al ili la uzado de tiu chi lingvo en iliaj publikajhoj destinitaj por la eksterlando;

4. ke de nun la sciencistoj kaj teknikistoj pretighu por uzi ghin en siaj rilatoj kun siaj eksterlandaj kolegoj kaj konigu poste al ili, ke ili estas pretaj uzi ghin;

5. ke komisiono estu elektata por prepari kaj ellabori la vortarojn de la puraj sciencoj en Esperanto, kaj, ke la teknikaj societoj estu instigataj fari la samon pri sia specialeco.

(Aprobita en la jaro 1921).

PROMESO DE 85 JAPANAJ SCIENCISTOJ

"La sciencaj esploroj devas ne esti izolitaj al unuopaj landoj kaj iliaj rezultoj devas ne esti akaparitaj de unuj laboratorioj au individuaj esplorantoj. Scienco estas komuna klopodo de la homoj por fari sin estuloj vere meritaj de la nomo "homo sapiens"... La subskribintoj agnoskas, ke la enkonduko de Esperanto kiel komuna lingvo por internacia publikigo de sciencaj laboroj estas tre efika rimedo por plisolidarigo de la internacia kunlaboro de la scienculoj.

"Kelkaj el ni jam delonge tion... praktikas; kaj kvankam niaj verkoj en Esperanto estis publikigitaj nur individue kaj hazarde, tamen ehhoj el eksterlando ne estis malgrandaj. Estas antauvideble, ke ni vekos multe pli grandan ehhon, se ni agos sisteme kaj kolektive. Al la europaj kaj amerikaj sciencistoj estas preskau nebezone speciale lerni Esperanton por legi Esperantajn traktatojn... Ni estas certaj, ke niajn ekzemplojn baldau sekvos alilandaj kolegoj kaj tio malfermos la vojon al plifaciligo de la internacia kunlaborado de la sciencistoj."

(Augusto 1950)

REZOLUCIO DE 20 CHINAJ UNIVERSITATAJ PROFESOROJ

"La sciencistoj, kiuj parolas aliajn lingvojn kaj kiuj deziras tamen ion krei en siaj propraj sferoj, devas eluzi pli ol duonon de sia vivtempo por ellerni 4 au 5 fremdajn lingvojn, char alie ili ne povas digesti la konojn jam ekzistantajn, des malpli fari ian indan kontribuon. Tia tro da konsumo de tempo kaj de energio estas vere nekomprenebla perdego de la scienco. Ni volas adopti la simplan facile lerneblan lingvon internacian Esperanto, kiel la sciencan lingvon por internacia uzado kaj por publikigi niajn verkojn en ghi."

(Majo 1951)

SIR WILLIAM RAMSAY (1852-1916)

profesoro d-ro, angla fizikisto kaj hhemiisto, Nobel-premiito.

"La hhemio, kiu havas kisl sian kampon de aktiveco la universon, devas posedi universalan lingvon. Se oni pensas al la laboro, kiu nun estas farata por la scienco en Rusujo kaj en Japanujo, kiel ankau al la laboro, kiu realighos kiam la forta kaj viva inteligento de chinoj dedichos sin al tiu chi brancho de homa aktiveco, oni vidas la neceson utiligi Esperanton por komunikadi kun tiuj chi popoloj, se oni volas eviti studadon da komplikitaj lingvoj, kaj tute aparte de la lingvo china kun ghiaj 30.000 signoj, el kiuj chiuj reprezentas unu ideon."

Prof. d-ro Ivo Lapenna. "La Intemacia Lingvo". Londono: CED, 1954. P. 39

LOUIS LUMIERE (1864-1948)

franca hhemiisto, eltrovinto de la kinematografo

"Mi estas konvinkita, ke la gheneraligo de la uzo de Esperanto povus havi la plej felichajn sekvojn por la intemaciaj rilatoj kaj por la efektivigo de la universala paco."

Prof. d-ro Ivo Lapenna. "La Internacia Lingvo". Londono: CED, 1954. P. 39

AUGUST FOREL (1848-1931)

profesoro d-ro, svisa neuropatologo, psikiatro, entomologo

"Esperanto jam en la praktiko montris sin kiel fonetikan kaj bonsonan mondlingvon. Ghi estas tre facile legebla, parolebla kaj skribebla.

Sufichas chie instrui ghin en la lernejoj por ekhavi sur la tuta tero simplan, reciproke kompreneblan lingvon.

Estas eble paroli Esperanton tute flue, mi mem konvinkighis pri tio che la internacia Esperanto-kongreso en Ghenevo. Per Esperanto homoj de chiuj lingvoj komprenas unu la alian tre facile, kaj ghia literaturo estas jam tre ampleksa.

Ne estas vere, ke la uzado de Esperanto ne estas praktike realigebla. Tiu chi lingvo uzighas jam multe kaj al ghi mankas ankorau nur oficiala enkonduko. Mi ekzemple priskribis specon de formikoj en Esperanto ne trovante malfacilajhojn che la kreo de diversaj esprimoj.

Estas fakto, ke la malamikeco inter la popoloj ekzistas parte sur bazo de diverseco religia, parte sur bazo de diverseco en la lingvoj. Tio, kion oni nomas nacio-malamikeco, kauzighas precipe nur de diverseco en la lingvoj."

"Kendte maends udtalelser". Centra Dana Esperantista Ligo. Kopenhago. 1925

RUDOLF DIESEL (1858-1913)

d-ro, ingheniero, germano, inventinto de la dizel-motoro

"De multaj jaroj mi mem interesighas pri Esperanto. Tiu chi intemacia helplingvo plenumas bazajn kondichojn, por ke akceptu ghin plej multaj popoloj kaj ke ghi plue ekzistadu en natura ligo kun la chefaj gvidantaj lingvoj en la genia simpleco kaj logiko de sia strukturo.

Chi tiun lingvon mi pritraktas el vidpunkto de ingheniero, kies klopodo estas direktita al shparo de energio... La celo de Esperanto estas shpari tempon, energion, laboron, monon, kaj plirapidigi, plisimpligi la internaciajn rilatojn.

De tiu vidpunkto estas malfacile kompreni kontraustarojn, kiaj ankorau aperas kontrau enkonduko de la afero tiel utila por la homaro. Mi opinias enkondukon de Esperanto kiel necesegan bezonon por la paco kaj kiilturo."

"Das Esperanto ein Kulturfaktor". 1913

ALBERT EINSTEIN (1879-1955)

hebrea fizikisto, matematikisto, Nobelpremiito

"Por la internacia komunikado la internacia interkomprenigho helpe de la internacia lingvo ne estas nur neceso, sed memkomprenebla afero.

Esperanto estas la plej bona solvo de la ideo de la lingvo internacia."

"Germana Esperanto-Revuo"

ARIE SHTERNFELD

profesoro d-ro, rusa specialisto pri astronautiko, patro de la sovetaj sputnikoj

"Pri la esperantista movado mi vigle interesighis jam en la lernejaj jaroj. En tiu chi periodo mi ech intencis partopreni la Mondan Esperantistan Kongreson en Helsinki, tamen malhelpis min kauzoj de mi ne dependaj. En pli postaj jaroj, kiam mi komencis studojn en Francujo kaj samptempe panakire laboris en la entrepreno "Renault", en tiu chi diverslingva medio mi ankorau pli konvinkighis pri la neceso enkonduki komunan lingvon, kiel la aldonan rimedon de la interkomprenighado inter la homoj. Se temas pri miaj pluaj spertoj sur la lingva grundo, mi devas mencii mian alvenon al Sovetunio en la 1935-a jaro. kie, nekonante la rusan lingvon, dum du jaroj mi verkis miajn disertajhojn en la franca lingvo, kiuj lauvorte estis tradukitaj en la rusan. Kaj kvankam hodiau mi legas la fakan literaturon en dek unu lingvoj, kaj miaj disertajhoj estis tradukitaj en tridek unu lingvojn, mi plue akcentas kun plena konvinko, ke Esperanto estas speciale bezonata por la transdonado de la sciencaj informoj kaj por kontaktoj inter la sciencistoj. Subpremata de la multego da sciencaj okupoj mi devis interrompi mian esperantistan agadon, tamen mi sentas min plue ligita kun tiu chi movado. Mi deziras al Esperanto — en la nomo de la tuthoma civilizacio kaj paco en la mondo — pluan sukcesan evoluon."

El la Sonmagazino de Pola Radio de la 6-a de septembro 1964. Varsovio.

MARIO TEIXEIRA DE FREITAS

d-ro, brazila scienculo, prezidanto de Panamerika Instituto de Statistiko

"Esperanto estas la lingvo, kiun chiuj homoj sur la tero povos lerni kaj facile uzi en rilatoj inter la popoloj, sen risko, ke unu el tiuj popoloj sentos sin ofendita en siaj naciaj sentoj kaj sen risko malaltigi sian autoritaton. Tiu chi aspirado, la plej nobla el chiuj, devas alporti plenan kaj inteligentan kontentigon, tiun spritan helplingvon, tiun belsonan elegantan lingvon internacian Esperanto, la mirindan kreajhon de la genio de Zamenhof.

Disvastighu kaj etendighu la uzado de tiu admirinda lingvo, kaj tiam chiuj homaj kampanjoj, chiuj belaj idealoj de paco, kunlaborado kaj frateco inter la homoj rapide ektriumfos."

"El Esperanto en la opinion de hombres eminentes y diversos hechos". Montevideo. 1949. P. 13, 14

F. MAX MULLER

profesoro d-ro, angla lingvisto kaj filologo

"Mi havis ofte la okazon esprimi mian opinion pri la valoro de la diversaj provoj de mondlingvo. Chiu el ili havas siajn apartajn bonajn kaj malbonajn flankojn, sed certe mi devas meti la lingvon Esperanto je la plej alta loko inter ghiaj rivaloj."

"Novaj Lekcioj pri la Lingvoscienco" Letero al la eldonejo de "Posrednik" 16 aug. 1894

ANTOINE MEILLET (1866-1936)

profesoro d-ro, franca lingvisto

"La principo, sur kiu bazighas Esperanto, estas bona.

La ebleco krei lingvon artan, facile kompreneblan kaj lerneblan, kaj la fakto, ke tiun chi lingvon oni povas uzi profitdone por si, estis pruvitaj en la praktiko. Chia teoria diskuto estas vana: Esperanto ekfunkciis..."

I. Dratwer. Wypowiedzi ludzi wybitnych o jezyku miedzynarodowym. Warszawa. 1948. P. 19

MARIO PEI

profesoro d-ro, usona populara lingvisto

"Mi skribas al vi pri via projekto aldoni Esperanton al hispana kaj franca lingvoj en viaj elementaj lernejoj, kaj starigi kurson de Esperanto por instruistoj. Mi ne deziras iel ajn subtrahi el la valoro de aliaj lingvoj nun instruataj, sed mi opinias, ke instruado de Esperanto en elementaj gradoj prezentas multajn elstarajn avantaghojn:

1. Eksperimentoj montras, ke Esperanto estas bonega elirpunkto por lernado de aliaj lingvoj, char pro la simpleco de strukturo kaj vorttrezoro, ghi rompas la reziston de ordinara unulingva lernanto, kaj samtempe konstruante la fremdvortscion, ghi donas memfidon kaj instigas la lernanton lerni aliajn lingvojn.

2. Aldone, pro la sufiche granda nombro de esperantistoj en chiuj landoj en la mondo, la lerninto de Esperanto preskau certe trovos samlingvanojn chie. En landoj kiel Japanujo au Brazilo, ekzemple, sen scio de japana au portugala lingvo, li havos pli bonan shancon trovi esperantistojn ol parolantojn de germana au rusa lingvo.

3. Fine, pro la mondperspektivo de Esperanto, ghi kontribuas al formado de mondkulturo ghis pli alta grado ol iu ajn nacia lingvo, kiu nur donas konon de la kulturo de la nacio au nacioj, al kiuj specifa lingvo apartenas, sed samtempe tendencas izoli la lernanton de aliaj kulturoj.

Mi kredas, ke la mondo bezonas (multe nun, treege estontece) unu komunan lingvon, per kiu chiuj homoj povos libere interkomuniki sen distordo. Mi volonte akceptus nacian lingvon en tia rolo. Ghis nun, tamen, chiuj klopodoj adopti nacian lingvon kiel komunan lingvon malsukcesis. Konstruita lingvo kiel Esperanto, kiu enhavas la avantaghon de absoluta neutraleco, facila lernado, tuta fonetikeco kaj normigo, eble sukcesos kie la naciaj lingvoj malsukcesis."

Letero al d-ro Karl Schevill. Edukada Fako, Universitato de California, en oktobro 1964.

"Esperanto", januaro 1965, p. 9

"Tute ssn fanatikeco, tute sen insisto, ke oni devas elekti Esperanton au nenion; ne rifuzante la eblecon de alia elekto kaj mian propran cedan akcepton de tiu elekto; plene komprenante, ke malgrau multjara studado de la problemo mia opinio estas nur persona opinio, kiun mi tute ne deziras perforte trudi, mi devas tamen konkludi, ke Esperanto shajnas al mi la plej logika, kvankam tute ne la sola ebla, kandidato por la ofico de internacia idiomo."

"What's in a World? Language Yesterday, Today, and Tomorrow", New York: Hawthorn Books, 1968

* * *

Lau la antaujugho chi tie analizata "Esperanto ne havas la flekseblecon kaj la precizecon de la germana lingvo".

Ni respondu al tio.

Pri la precizeco ni jam sufiche klarigis sur p-o 8.

Pri la fleksebleco ni nur menciu la jenajn faktojn: la vortordon, kiu povas esti tre libera dank'al la ekzisto de la akuzativo (vidu paghon 8); la vortfaradon, kiu permesas kun granda facileco uzi esprimojn tute ne konatajn en naciaj lingvoj, ekzemple: el jes, adverbo, oni povas formi la verbon jesi, "diri jes"; el sufkso kiel eg, estas eble konstrui adjektivon: ega, "granda"; el prepozicio kiel per oni povas formi verbon, substantivon ktp: peri, peranto ktp.

La facila kunmetado de vortoj estas plia grava helpilo por la fleksebleco, ekzemple:

"persono el la sama raso": samrasano

"labori per la manoj": manlabori;

"lau sia volo": lauvole.

* * *

Fine mankas nur konsideri la aserton: "Esperanto ne havas la grandan disvastighon de la tradiciaj sciencaj lingvoj."

Fakte tio okazas; la disvastigho de Esperanto inter sciencistoj kaj en nesciencaj rondoj estas nekontentiga. Nekontesteble se iu junulo volus akiri nuntempe universitatan klerecon pere de Esperanto, ekzemple pri inghenierarto au medicino, li ne sukcesus char ankorau ekzistas malmultaj esperantaj libroj en tiuj fakoj. Sed tio ne estas manko apartenanta ekskluzive al Esperanto: ghi okazas en multaj landoj, ekzemple en Brazilo, kie universitatano ne malofte devas scipovi du au tri lingvojn por kontentige sekvi sian kurson.

Kontraustari Esperanton tial, ke ghi ankorau ne estas sufiche disvastigita estus kvazau, en la komenco de la 19a jarcento, opozicii al la ideo pri sendependigo de Brazilo, per la argumento ke la plimulto de la amerikaj landoj estas ankorau kolonioj; au nuntempe kontraustari la klopodojn de la subevoluintaj landoj por ilia disvolvigo, sub la preteksto, ke malbonaj ekonomiaj, kulturaj kaj sanitaraj kondichoj regas en la plej granda parto de la mondo.

Esperanto havas chion por ighi sufiche disvastigita sur la scienca kampo: simplecon, logikon, precizecon kaj, ne laste, neutralecon. Kaj altvalora estos la kontribuo de la Intemacia Lingvo al la scienco: ghi permesos al la sciencamantoj, ke ili dedichu sin plene al la studado de scienco, sen konsumado de tempo pro ellernado de du, tri au kvar fremdaj lingvoj. Dank' al tio kaj al la facileco, kiun Esperanto alportas por ke la sciencistoj komunikighu inter si, oni povas aserti sen troigo, ke la adopto de la Internacia Lingvo fare de sciencistoj estigos gravan progreson por la scienco.

* * *

Jen kelkaj pashoj por la adopto de Esperanto en la scienco:

1. enkonduki la Internacian Lingvon en la lernejojn, precipe en la universitatojn kaj tiucele: a) disvastigi la leghojn au oficialajn decidojn, kiuj permesas au starigas Esperanto-kursojn che lernejoj (vidu p-on 11); b) publikigi liston de edukejoj kie la Internacia Lingvo jam estas instruata;

2. sciencaj publikajhoj en Esperanto regule alvenu al universitatoj kaj publikaj bibliotekoj;

3. sciencaj verkistoj publikigu siajn verkojn dulingve: en nacia lingvo kaj Esperanto; tio validas ne nur por libroj sed ankau por artikoloj en fakaj revuoj.

Jen kelkaj nacilingvaj periodajhoj kun resumoj en Esperanto, aboneblaj per UEA:

Chlamischreiniger und Farber, Der, monata, nacilingva revuo pri kemia purigado kaj tinkturado; redaktejo: Textilchemiker C. H. Fischer-Bolsien, Albert Schweitzer Str. 6, D-899 Lindau/B. P. R. Germanujo;

Italy's Contribution to the promotion of world-wide prosperity; redaktejo: Fenarete, Via Beruto, 7, I-20131 Milano, Italujo;

Medicamundi, pri radiologio kaj medicina elektroniko; eldonejo: Sekcio de Radiografiaj kaj Medicinaj Aparatoj, Philips, Eindhoven, Nederlando;

Monda Lingvo-Problemo, La; administrejo: Co-Libri, P. O. Box 482, Den Haag 2076, Nederlando.