2.6.
Esperanto favoras al la popoloj la esprimadon de ilia
animo
Sesa antaujugho: "La naciaj
lingvoj esprimas la animon de la popoloj, en kiuj ili
spontanee elkreskis. La ekzisto de la naciaj lingvoj
estas esenca por la ekzisto kaj esprimigho de la
socio. Esperanto volas anstataui la naciajn lingvojn
kaj sekve ghi estas negativa fenomeno."
* * *
Sendube "la naciaj lingvoj
esprimas la animon de la popoloj en kiuj ili
spontanee elkreskis." Tial la naciaj lingvoj
prezentas fidele la psikologiajn trajtojn de la
popoloj, kiuj ilin uzas. Rafiniteco au rudeco, humuro
au solenemo, imagpovo kaj artisteco, chio spegulighas
en la idiomoj. Do se tio estas vera, estus perforte
elekti unu el tiuj idiomoj kaj deklari ghin
intemacia, char per tio oni devigus la tutan mondon
adaptighi al la psikologio de unu au kelkaj popoloj.
Kun tiu chi pligravigajho: ke la sama lingvo (ekz. la
angla), parolata de malsamaj popoloj (ekz. angloj kaj
usonanoj), prezentas shanghighojn kiuj malhelpas la
eventualan internaciigon de tiu idiomo.
Oni povus diri, ke se tio okazas al
naciaj lingvoj kiam parolataj de malsamaj popoloj, la
samo povas okazi al Esperanto. Sed rilate al ghi la
situacio estas alia: ghi estis kreita por roli kiel
internacia lingvo; de ghia komenco oni adoptis
rimedojn por protekti kaj konservi ghian
internaciecon, kio ne okazis evidente al la naciaj
lingvoj. Unu el la plej efikaj rimedoj estas la
Universalaj Kongresoj okazantaj chiujare, kiuj zorgas
por ke estu protektataj kaj konservataj la
fundamentaj principoj de Esperanto.
Ekzistas ankau institucio, la
Akademio de Esperanto, al kiu apartenas la plej
elstaraj Esperanto-lingvistoj en la mondo, kiu havas
la specialan taskon kontroli la evoluon de la lingvo,
zorgante por ke ghi ne deflankighu de la Zamenhofa
fundamento.
* * *
Kiel aperis la naciaj lingvoj?
En chiu nacio oni parolis plurajn
idiomojn au dialektojn de la sama lingvo, sed, pro
politikaj au prestighaj kialoj, fine venkis unu el
ili, ekzemple: la galega-portugala en Portugalujo, la
kastilia en Hispanujo, la toskana en Italujo. Tiuj
farighis la oficialaj idiomoj de la novaj nacioj kaj
ilin oni ekuzis, preskau kun ekskluziveco, en la
literatura verkado. La aliaj lingvoj kaj dialektoj de
la sama nacio dauras kiel regionaj esprimiloj.
Aperas nun la demando: se iu nacia
lingvo reprezentas la interkonsenton inter regionoj
kie oni parolas malsamajn dialektojn, kun la
interesoj de la malplimultoj subigitaj al la intereso
de la nacia tuto, kial ne interkonsenti pri iu
supernacia lingvo, kiu, celante la interesojn de la
homaro precipe pri paco kaj alproksimigho inter la
popoloj, tamen ne devigas ilin subighi al la lingva
mastrado de fremda popolo?
* * *
Esperanto ne volas anstataui la
naciajn lingvojn. Ghia devizo estas: "Al chiu
popolo, ghia lingvo; al chiuj popoloj,
Esperanto."
Por chiu terano Esperanto intencas
esti la dua lingvo, post la patrolanda. Fakte la fama
Deklaracio pri Esperantismo, aprobita en la Unua
Universala Kongreso, okazinta en Bulonjo che maro, en
1905, kaj ankorau valida, komencighas jene: "La
Esperantismo estas penado disvastigi en la tuta mondo
la uzadon de la lingvo neutrale homa, kiu, ne
entrudante sin en la internan vivon de la popoloj kaj
neniom celante elpushi la ekzistantajn lingvojn
naciajn..." (vidu paghon 4).
Sed, nur por rezonadi, ni konsentu,
ke Esperanto volas anstataui la naciajn lingvojn. Chu
tio estus ebla?
Shajnas ke, se ekzistas tiu eblo,
ghi povus nur okazi en tre fora estonteco.
Ni pliampleksigu nian hipotezon,
akceptante, ke Esperanto iam elpushos la naciajn
lingvojn. Chu la tujan interkomprenadon inter la
teranoj, au alivorte la kompletan detruon de Babelo
oni povus konsideri "negativa fenomeno"?
* * *
Ni forlasu la kampon de la
hipotezoj kaj pritraktu praktikajn aferojn.
Por kontraustari la chi analizitan
antaujughon, la adeptoj:
1. esperantigu chiujn chefverkojn
de la homaro, pruvante tiel, ke ankau Esperanto
sukcesas esprimi la animojn de la popoloj. Tio
feliche jam de longe estas farata, kun granda
avantagho por la reciproka kultura aprezado inter la
popoloj. Tiurilate estas menciinda la Serio
Oriento-Okcidento eldonata de UEA; en ghi aperis
lastatempe la romano "Negha lando", de
Kawabata yasunari, Nobelpremiito;
2. diskonigu la jenan devizon:
"Al chiu popolo, ghia lingvo; al chiuj popoloj,
Esperanto."