1.2. Kio
estas Esperanto kaj Esperantismo
"Esperarito estas
lingvo internacia kaj neutrala, kreita de L. L. Zamenhof
kaj publikigita de li en 1887" (PIV).
"La Esperantismo estas
penado disvastigi en la tuta mondo la uzadon de la
lingvo neutrale homa, kiu, "ne entrudante sin en
la internan vivon de la popoloj kaj neniom celante
elpushi la ekzistantajn lingvojn naciajn", donus
al la homoj de malsamaj nacioj la eblon komprenighadi
inter si, kiu povus servi kiel paciga lingvo de
publikaj institucioj en tiuj landoj, kie diversaj
nacioj batalas inter si pri la lingvo, kaj en kiu
povus esti publikigataj tiuj verkoj, kiuj havas
egalan intereson por chiuj popoloj. Chiu alia ideo au
espero, kiun tiu au alia esperantisto ligas kun la
Esperantismo, estos lia afero pure privata, por kiu
la Esperantismo ne respondas" (el la
"Deklaracio pri Esperantismo" aprobita en
la unua Universala Kongreso de Esperanto, okazinta en
Bulonjo che maro, en 1905, kaj ankorau nun valida).
El tiuj du difinoj klare oni
perceptas, ke Esperanto estas nur lingvo
neutrale homa, kaj ne filozofio au religio, ke
Esperanto ne celas anstataui naciajn lingvojn en
iliaj koncernaj landoj, kaj fine ke Esperantismo ne
respondas por aliaj ideoj au esperoj, kiujn tiu au
alia esperantisto ligas kun la Esperantismo.
Tamen Zamenhof mem havis ideojn pli
ampleksajn pri Esperanto, char li intencis per ghi
alproksimigi la homojn inter si ne nur materie sed
precipe kore. Kaj por efektivigi tiun idealon li
forlasis la gvidadon de la esperanta movado kaj sin
dedichis, kiel privata esperantisto, al la disvastigo
de filozofia sistemo, kiun li nomis
"homaranismo", kies difino estas:
"doktrino postulanta, ke chiu rigardu kaj amu
chiulandajn homojn kiel siajn fratojn".
Por reprezenti oficiale la
esperantistojn el chiuj landoj fondighis en 1908 UEA,
kies celoj estas:
"a. disviastigi la
uzadon de la Internacia lingvo Esperanto;
b. plifaciligi la chiuspecajn
spiritajn kaj materiajn rilatojn inter la homoj, sen
diferenco pri nacieco, raso, religio, politiko au
lingvo.
"Ghi povas atingi
tiujn chi celojn per jenaj agadoj:
1. kreskigi inter siaj membroj
fortikan senton de solidareco, kaj disvolvi che ili
la komprenon kaj estimon por fremdaj popoloj:
2. ...
3. krei intemaciajn servojn
uzeblajn dis chiuj homoj, kies intelektaj au materiaj
interesoj celas trans la limojn de ilia genta au
lingva teritorio.
4. ...
5. ...
(el la Statuto de UEA)
En tiu sama Statuto, che la
paragrafo 4. "neutraleco", oni legas:
"UEA estas neutrala
rilate al nacieco, raso, religio, politiko kaj sociaj
problemoj.
"UEA deklaras, ke la
respekto de la homrajtoj estas por ghia laboro esenca
kondicho. Ghia sinteno estas diktata de la ideaj
celoj de la Esperanto-movado. Ghi rilatas simpatie al
chiuj movadoj, kiuj sur ne-politika bazo klopodas
efektivigi ideojn identajn tute au parte kun la celoj
de la Asocio."
Kiel oni vidas, UEA, sen malobei la
Deklaracion pri Esperantismo, kontentigas ankau,
almenau parte, la personan filozofion de Zamenhof,
kreskigante la solidarecon inter siaj anoj pere de
internaciaj servoj por ili uzeblaj.