Leciono 12 - Ópîê 12
Bonan tagon!
Âû, êîíå÷íî, çàìåòèëè, ÷òî óïîòpåáëåíèå ñóôèêñîâ è ïpèñòàâîê ïîçâîëÿåò âàì îïåpèpîâàòü ãîpàçäî áîëüøèì êîëè÷åñòâîì ñëîâ, ÷åì ïpèõîäèòñÿ çàó÷èâàòü. Äàéòå îïpåäåëåíèå, íàïpèìåp, ñëåäóþùèì ñëîâàì:
librejo, dormejo, kinejo; flugilo, kuracilo, kaptilo; refari, redoni, relegi; sablero, fajrero, neghero; amikaro, studentaro, kantaro; finajho, vestajho, ajho; saghulo, belulino, maljunulo; progresema, amikema, legema; mirinda, bedaurinde; ghardenisto, kantisto, instruistino; ekschampiono; prahomo, praavino; bopatro, bofrato, bofilino; kandelingo, plumingo; kantado, promenado; urbano, gimnaziano, klubano; tigrido, katido.
Êàê âèäèòå, äîâîëüíî ìíîãî ïpîèçâîäíûõ ñëîâ. Ïîïîëíèì íàøó êîëëåêöèþ ñóôôèêñîâ è ïpèñòàâîê.
Sufikso -ec- îçíà÷àåò ñâîéñòâî, êà÷åñòâî, íàïpèìåp:
juna - ìîëîäîé, juneco - ìîëîäîñòü. Òàêèì æå îápàçîì: maljuneco - ñòàpîñòü, alteco - âûñîòà, boneco - äîápîòà, beleco - êpàñîòà, ofteco - ÷àñòîòà.
Ïpåäëîã for - ïpî÷ü, äîëîé - óïîòpåáëÿåòñÿ òàêæå â êà÷åñòâå ïpèñòàâêè:
veturi - åõàòü, forveturi - óåõàòü; peli - ãíàòü, forpeli - ïpîãîíÿòü, foriri - óõîäèòü, fordoni – îòäàòü, esti – áûòü, foresti - îòñóòñòâîâàòü.
Ñpàâíèòå: Iru for! - Óõîäè ïpî÷ü! è áîëåå ìÿãêîå - foriru - óõîäè.
Òî æå îòíîñèòñÿ è ê ïpåäëîãó sen - áåç:
sen vi - áåç òåáÿ; sen amikoj - áåç äpóçåé è ò. ï., êîòîpûé òàêæå èñïîëüçóåòñÿ è êàê ïpèñòàâêà: senespera - áåçíàäåæíûé, senhejma - áåçäîìíûé.
Ñpàâíèòå: sendorma nokto – áåññîííàÿ íî÷ü è nokto sen dormo - íî÷ü áåç ñíà.
Sufikso -estr- îçíà÷àåò póêîâîäèòåëü, ãëàâíûé: shipo - êîpàáëü, shipestro - êàïèòàí; estro - póêîâîäèòåëü.
 ïpîøëîì ópîêå ãîâîpèëîñü î òîì, ÷òî íà ÿçûêå Ýñïåpàíòî ñóôôèêñû è ïpèñòàâêè ìîãóò èñïîëüçîâàòüñÿ ñàìîñòîÿòåëüíî. Òàê âîò, ìîæíî äàæå îápàçîâûâàòü ñëîâà, ñîñòîÿùèå òîëüêî èç ñóôôèêñîâ è ïpèñòàâîê, íàïpèìåp: estraro (estr-ar-o) – póêîâîäñòâî, ïðàâëåíèå (ãpóïïà póêîâîäèòåëåé).
Prefikso fi- (ïpèñòàâêà fi-) îáîçíà÷àåò ïpåçpèòåëüíîå îòíîøåíèå:
afero - äåëî, fiafero - àôåpà, ñîìíèòåëüíîå äåëüöå; fihomo - ïëîõîé ÷åëîâåê.
Sufikso -ac- òîæå âûpàæàåò ïpåçpèòåëüíîå îòíîøåíèå, íî óæå íå ñòîëüêî ïî ìîpàëüíûì êpèòåpèÿì, ñêîëüêî ïî ôèçè÷åñêèì:
chevalo - ëîøàäü, chevalacho - êëÿ÷à; libracho - êíèæîíêà; acha - ñêâåpíûé. Åùå ïpèìåp íà ñëîâà, ñîñòàâëåííûå èç îäíèõ àôôèêñîâ: achulo (ach-ul-o) - íåãîäíèê, íåõîpîøèé òèï; achajho (ach-ajh-o) – ãàäîñòü, åðóíäà.
Çàïèøåì íîâûå ñëîâà - ni skribu la novajn vortojn:
kontinento
Azio
Europo
Ameriko
Australio
Arktiko
Antarktiko
kostumo
jupo
bluzo (êàê ìû äîãîâîpèëèñü, ñëîâà, ïîíÿòíûå áåç ïåpåâîäà, ÿ è äàþ áåç ïåpåâîäà - sen traduko!)
eterna – âå÷íûé
sorto - ñóäüáà
mapo - êàpòà (geografia)
servo – ñëóæáà (ñpâ. ñåpâèñ)
robo – ïëàòüå
morto - ñìåpòü (ñpâ. íàòþpìîpò - áóêâàëüíî - ìåpòâàÿ íàòópà; ñàëüòî-ìîðòàëå – ñìåðòåëüíûé ïðûæîê)
teni – äåpæàòü
silento – ìîë÷àíèå
shafo - îâöà (ïåpåâåäèòå - La silento de la shafidoj)
kosti – ñòîèòü
gasto – ãîñòü
resti – îñòàâàòüñÿ
decido – påøåíèå
loko – ìåñòî
iu - êòî-íèáóäü, êòî-òî
io - ÷òî-íèáóäü, ÷òî-òî
ia - êàêîé-òî
ie - ãäå-òî
iam - êîãäà-íèáóäü, êîãäà-òî
iom - ñêîëüêî-íèáóäü (iomete - íåìíîæêî)
chiu – êàæäûé, âñÿêèé
chio – âñå
chia – âñÿ÷åñêèé
chie – âåçäå
chiam – âñåãäà
chiom - ñêîëüêî óãîäíî
krom – êpîìå; krome - êðîìå òîãî
diversaj – pàçíûå, pàçëè÷íûå
fremda – ÷óæîé, èíîñòpàííûé
movi - äâèãàòüñÿ.
Legu kaj traduku la tekston!
Ruslan kaj Irina
Ruslan kaj Irina lernas la internacian lingvon Esperanto. Ili vizitadas la kurson de Esperanto che Dagestana Shtata Universitato. Krom ili la kurson vizitadas ankorau dudek gestudentoj, kiuj studas en la diversaj fakultatoj: filologia (íå çàáûâàéòå – óäàðåíèå – íà ïðåäïîñëåäíåì ñëîãå!), historia, matematika, jura, fakultato de fremdaj lingvoj, ekonomia kaj aliaj (k. a.).
La kursanoj studas gramatikon de la lingvo kaj historion de Esperanto-movado. Ruslan kaj Irina helpas unu al la alia. Ili kune faras la ekzercojn kaj la taskojn, kiujn disdonas al ili la instruisto. La kursanoj jam korespondas kun la geamikoj el diversaj landoj: kun francoj, italoj, germanoj, bulgaroj, poloj, svedoj, belgoj, norvegoj, chehoj, slovakoj, horvatoj, braziloj... Ili sendas leterojn kaj ricevadas la respondojn el fremdaj landoj.
Respondu la demandojn:
Kion lernas Ruslan kaj Irina? Kian kurson ili vizitadas? Kiu ankorau vizitadas la kurson? Kiom da gestudentoj lernas en la kurso? Kie ili studas? Chu Ruslan kaj Irina helpas unu al la alia? Chu vi helpas al viaj geamikoj? Chu vi kune lernas Esperanton? Kion disdonas la instruisto? Chu vi korespondas kun iu? Chu vi havas multe da korespondamikoj?