Pri dekadenco de l' tempo
Antau la groto estis silente. La viroj foriris tuj
matene, svingante la jhetlancojn, direkte al Blansko
au Rajec, kle lau spuroj estis trovita grego da
boacoj; la virinoj dume kolektis en arbaro oksikokojn
kaj nur de temp' al tempo estis audebla ilia akresona
kriado kaj babilado; la infanoj plej vershajne
padelis malsupre en rlvereto - cetere kiu kapablus
tiujn gebubojn kontroli, ularon friponan kaj
lupmoran. Kaj do la maljuna prahomo Janechek dormetis
en tiu malofta silento sub modera oktobra suno;
verdire li ronkis kaj el lia nazo sonis fajfado, sed
li shajnigis kvazau li ne dormas, sed gardas la
groton de la gento kaj regas super ghi, kiel decas al
maljuna gentestro.
La maljuna Janechekino dismetis freshan ursofelon
kaj komencis ghin priskrapi per akra siliko. Tion oni
devas solide fari, spanon post spano - kaj ne, kiel
faras tion la juna, ekpensis la maljuna Janechekino;
tiu ventkapulino tion nur tiel neglekte duonskrapas
kaj jam denove kuras karesi kaj dorloti la infanojn -
tia felo, pensas la maljuna Janechekino, neniom
rezistas, nepre ne, ghi au sekputrighas au shimighas;
sed mi ne miksos min en shiajn aferojn, pensas
sinjorino Janechek, se la filo mem tion ne diros al
shi - Nur lauvere, shpari la juna ne scias. Kaj jen
la felo estas trapikita, ghuste meze de la dorso:
Karaj homoj, timtremas la maljuna sinjorino, kiu
mallertulo pikis tiun urson en la dorson? Ja per tio
senvalorighas la tuta felo: Tion la mia neniam farus,
diras al si chagrene la maljunulino, tiu chiam trafis
la kolon -
"Ahh ja," ekahhis tiumomente la maljuna
Janechek kaj elfrotis al si la okulojn. "Chu ili
ankorau ne revenis?"
"Ba ne," grumblis la maljuna sinjorino.
"Ankorau vi atendos."
"Tja," ekghemis la maljunuleto kaj
dormeme okulumis. "Ba, ili. Jes ja. Kaj kie
estas la hominoj?"
"Chu mi gardas ilin?" murmuris la
maljunulino. "Vi scias ja, ie ili vagachas
-"
"Ahh ja, ja," oscedis avo Janechek.
"Ili vagachas ie. Anstatau - anstatau, ni diru,
tio au alia - Do tiel. Tiel ghi statas!"
Estis silento; nur la maljuna Janeschekino rapide
kaj kun kolera fervoro daure skrapis la krudan felon.
"Mi diras," audighis Janechek, gratante
enpense sian dorson. "Vi vidos, ke denove nenion
ili alportos. Estas ja memkomprene: kun tiuj iliaj
sentaugaj ostlancoj - Kaj mi senchese diras al la
filo: rigardu, neniu osto estas ja sufiche dura kaj
firma por ke oni povu fari el ghi jhetlancojn! - Tion
devas ja rekoni ankau vi kiel virino, ke nek osto nek
kornaro havas tiun nu - tian trabativon, chu vi
scias? Oni trafas per tio oston, kaj oston oni ja ne
povas trabati per osto, nu ne? Tio estas memkomprena.
Jes, tia shtona jhetlanco, homido - memkomprene ghi
estas pli peniga, sed kompense ghi estas, hominjo,
instrumento - Sed chu la filo lasas, ke oni konsilu
al li?"
"Nu jes," diris amare sinjorino
Janechek. "Hodiau neniu jam toleras la
ordonadon."
"Ja mi ne ordonas al iu," ekscitighis la
maljunulo. "Sed ech konsilon ili ne akceptas!
Hierau mi trovis tie sub la roko tian belan, platan
silikan rompopecon. Sufichus prichizi ghin iomete che
la randoj, por ke ghi estu pli akra, kaj ghi estus
lancpinto, nu ghojinde. Do mi ghin prenas hejmen kaj
montras al la filo: Vidu, Jen kia shtono, nu? - Nu
jes, li rediras, sed kion kun ghi, pachjo? - Nu, mi
diras, oni povus prihaki ghin por jhetlanco. - Ba,
pachjo, diras li, kiu emus ghin chizi kaj filigrani?
Da tia malnova fatraso ni havas ja en la groto tutajn
amasojn kaj cetere por nenio ghi taugas; ech sur la
lanco ghi ne tenighas, oni ligu ghin kiel ajn, do
kion kun ghi? - Inertuloj ili estas," ekkriis
impete la maljunulo, "Hodiau neniu jam volas
solide prilabori pecon da siliko, jen la afero.
Komfortamaj ili estas. Memkomprene, tia ostpinto
estas farita tuj, sed ghi ankau rompighas al vi
chiumomente. Nu ne gravas, diras la filo, do oni
donas novan kaj prete. Nu jes, sed kien tio kondukas?
Chiumomente novan jhetlancon! Diru mem, kiu tion iam
vidis? Hominjo, tia bone farita silika pinto devis
elteni longegajn jarojn! Sed mi diras, miaj vortoj
pravighos: ja foje ili ankorau shate revenos al niaj
solidaj shtonarmiloj! Tial mi kolektas kie ajn mi ion
trovas: malnovajn sagojn kaj batilojn kaj silikajn
tranchilojn - Kaj tion ili nomas fatraso!"
La maljuna sinjoro preskau sufokighis pro aflikto
kaj indigno. "Nu vidu," audighis sinjorino
Janechek por alkonduki lin al aliaj pensoj. "Jen
la sama afero kun la feloj. Panjo, diras al mi la
bofilino, kial ghin tiom priskrapadi, domaghe pri la
laboro; provu foje tani la felon per cindro, tio
almenau ne fetoras." - "Min vi volas
instrui," abruptis la maljunulino la forestantan
bofilinon."mi scias, kion mi scias! De chiam la
feloj estis nur priskrapataj kaj kiaj ili estis!
Memkomprene, se estas domaghe al vi labori - Nur se
ili povas iel eviti la laboron! Tial ili senchese ion
elpensas kaj aliigas - Tani felon per cindro! Kiu iam
audis tion!"
"Jam estas tiel," oscedis Janechek.
"Jes ja, ne estas por ili plu sufiche bona, kiel
ni tion faris. Kaj ili diras, ke niaj shtonarmiloj
estas maloportunaj por la mano. Do tio estas vero, la
komforton ni ne tro atentls; sed hodiau - nununu, por
ke vi ne kontuzu viajn manetojn! Diru mem, kien tio
kondukos? Rigardu la nunajn infanojn. Nur, avo, lasu
ilin, diradas la bofiilno, ili ludu. Jes, sed kio
estos iam el ili?"
"Se ili almenau ne farus tian rumoron,"
plendis la maljuna sinjorino. "Misedukitaj ili
estas, jen la vera vero!"
"Jen la nuntempa eduko," predikis la
maljuna Jandchek. Kaj kiam mi iam-tiam diras ion al
la filo, li diras: Pachjo, tion vi ne komprenas plu,
hodiau estas alia tempo, alia epoko - Ja, li diras,
onidire ech la ostarmiloj ne estas ankorau la lasta
vorto; foje, li diras, venos homoj al pli kvalita
materialo - Nu sciu, tio estas jam tro: kvazau iu
vidus iam alian firman materialon krom shtono, ligno
au osto! Tion vi mem devas rekoni, kiel malsagha
virino, ke - ke - ke tio superas chiun limon!"
La manoj de sinjorino Janechek sinkis en la sinon.
"Vi," shi diris, "kaj de kie ili
prenas chi tiujn sensencajhojn?"
"Nu, laudire ghi estas nun moderna,"
machetis sendente la maljunulo. "Mi petas vin, tie
en tiu direkto, kvar tagojn da marsho de chi tie, almigris
ia nova gento, tia fremda kanajlaro, kaj ili tion
onidire tiel faras - Vi devas scii, chiujn chi
malsaghajhojn la niaj havas de ili. La ostarmilojn
kaj chion. Ech - ech ili achetas tion de ili,"
li ekkriis ekscitite. "Por niaj bonaj feloj!
Kvazau iam io bona venus de fremduloj! Nur nenion
komenci kun iu fremda achularo! Kaj entute, ghi estas
malnova sperto de la antauuloj: chiu fremdulo estas
senhezite atakenda kaj likvidenda. Tiel estis de
chiam: neniajn ceremoniojn kaj mortigi." Ba ne,
pachjo, diras la filo, nun estas alia situacio, nun
oni enkondukas var-intershanghon - Var-intershangho!
Se mi iun mortigas kaj prenas de li, kion li havas,
do mi ricevas lian varon kaj nenion mi donas al li
por tio - do kial ia intershangho? Tute ne, pachjo,
diras la filo, tiel vi pagas per homaj vivoj, kaj
domaghe pri ili! - Do jen vi havas: estas onidire
domaghe pri homaj vivoj! Jen la nunaj opinioj,"
grumblis la maljuna sinjoro malplache.
"Malkuraghuloj ili estas, jen chio! Domaghe pri
la vivoj! Kaj diru, kiel iam vivtenos sin tiom da
homoj, kiam ili ne buchados unu la alian? Jam nun
estas da tiuj boacoj diable malmulte! Vidu, homvivojn
ili bedauras; sed la tradicion ili ne respektas,
siajn antauulojn kaj gepatrojn ili ne estimas - Ja,
ghi estas dekadenco," elpushis impete avo
Janechek. "Antau nelonge mi rigardas, iu tia
nazgutulo desegnachas per kolora kreto sur muro de la
groto figuron de bizono. Mi donis al li kapfrapon,
sed mia filo diras: Nur lasu lin, tiu bizono estas ja
kvazau vivanta! - Nu, tio vere jam troas! Chu oni iam
faris tiajn senbezonajhojn? Se vi havas nenion por
labori, bubo, do prichizu iun silikon, sed ne pentru
bizonojn surmure! Chu estas al ni bezonaj tiaj
stultajhoj?"
Sinjorino Janechek kunpremis severe la lipojn.
"Se nur bizonojn," shi avarvortis post
momento.
"Kion do?" demandis la avo.
"Nu nenio," defendis sin sinjorino
Janechek, "estas al mi honte tion diri - Do, por
ke vi sciu," shi decidighis subite, "hodiau
matene mi trovis ... en la groto... pecon da mamuta
dentego. Ghi estis skulptita... kiel nuda virino.
Mamojn kaj chion, chu vi scias?"
"Aj, aj," miregis la maljunulo.
"Kaj kiu skulptis tion?"
Sinjorino Janechek skuis indigne la shultrojn.
"Kiu scias. Vershajne iu el la junaj. Mi jhetis
tion en la fajron, sed - Tiajn mamojn ghi havisl Fi!"
„- Nu, jam vere tro," elpushighis el avo
Janechek. "Kia senmoralo! Vidu, jen sekvo, ke
ili chizas chion eblan el ostoj! En nian menson
neniam venis tia malchastajho; char el la siliko ghi
ech ne estus farebla - Kien tio kondukas! Jen iliaj
inventoj! Senchese ili ion inventados, senchese ion
novan ili enkondukados, ghis ili chion ruinigos kaj
detruos - Kaj mi diras," vokis la prahomo
Janechek en profeta ekstazo, "ke ghi jam longe
ne dauros!"
(1931)