DIOKLO
Dieca dormo kvietigis Atenojn kaj
en profunda silento oni preskau povis audi spiradon
de la dormanta urbo. Brilo de la luno dronigis,
kvazau en vasta, arghenta kaj dormema bano,
montetojn, Akropolo-n, templojn, oliv-arbarojn kaj
grupojn de nigraj cipresoj. Mallautighis fontanoj,
endormighis scitaj gardistoj apud la pordegoj,
endormighis la tirbo, endormighis la chirkauajho.
Meze de la profunda nokto maldormis
sole juna Dioklo — kaj, apoginte la frunton sur la
piedoj de statuo de Pallado, blanke videbla en la
ghardenoj de la Akademio, li chirkaubrakis la genuojn
de la diino kaj vokis:
"Ateno, Ateno! vi, kiu iam
videble aperis al homaj okuloj, ekaudu min! kompatu
min! elauskultu mian preghon!"
Kaj forshirinte la frunton de la
marmoraj piedoj de la Virgulino, li levis la okulojn
al shia vizagho, kiun tiumomente lumigadis mallargha
radio de la luno — sed respondis al li silento. Ech
facila venteto de l' maro, kutima en noktaj horoj,
eksilentis, kaj neniu folio movis sin sur la arboj.
Do la koro de la junulo plenighis
per senlima doloro, kaj tiu doloro komencis per
larmoj defluadi de lia belega vizagho.
"Vin solan mi volas adori kaj
laudi super chiujn diojn", li petegis plu,
"vin solan, mia patronino! Sed vi mem vershis en
mian animon tiun sopiron kaj tiun pasion, kiu min
bruligas, kvazau fajro. Estingu ghin, au ghin satigu,
ho vi dieca! Lasu min ekkoni la plej altan Veron, la
veron de veroj, la animon de l' universo, kaj mi
donos al ghi ofere la vivon kaj ghiajn chiujn ghuojn.
Mi rezignos richecon, mi fordonos la junecon,
belecon, amon, felichon kaj ech gloron, kiun homoj
konsideras plej granda felicho kaj plej granda beno
de la dioj.
Denove li fruntbatis la marmoron,
kaj la pregho tiel fiuis el la profundo de lia animo,
kiel ofera fumo fluas el incensilo. Lia tuta estajho
shanghis sin en unu petegan forton. Li ekstazighis
che la piedoj de la diino, forgesis, kie li estas,
kio kun li okazas, ekregis lin kvazau duondormo, en
kiu restis al li nur unu sola konscia kaj
nekontraustarebla penso, ke al tia petego devas veni
respondo.
* * *
Ghi venis efektive. Branchoj de la
olivarboj kaj pintoj de la cipresoj shancelighis
subite kaj komencis sin klini, kvazau ekblovus
tiumomente nokta vento; bruo de la folioj kaj de la
cipresaj pintoj shanghis sin en homan vochon, kiu
eksonis supre kaj en la tuta ghardeno, kvazau multaj
homoj vokus samtempe el chiuj flankoj:
"Dioklo! Dioklo!"
La junulo ektremis, rekonsciighis
kaj komencis rigardi chtrkauen, pensante, ke eble
liaj kamaradoj serchas lin dum la nokto.
"Kiu min vokas?" li
demandis.
Tiam subite marmora mano apogis sin
sur lia shultro.
"Vi vokis", diris la
diino, "do mi vin elauskultis kaj jen estas apud
vi".
Dieca teruro hirtigis la harojn sur
la kapo de la junulo; li falis sur la genuojn kaj
komencis ripeti, samtempe konsternita kaj ravita:
"Vi estas apud mi? vi
nekomprenebla, terura, neeldirebla! ..."
Sed shi ordonis al li levighi kaj
diris:
"Vi volas ekkoni la plej altan
veron, la solan, kiu estas animo de l' mondo kaj
esenco de chiu ajho. Sciu tamen, ke ghis nun neniu el
la idoj de Deukaliono vidis ghin sen shirmajhoj, kiuj
por homaj okuloj kovras ghin kaj kovros por chiam. Vi
eble devos kare pagi por via kuraghega pasio, sed
char vi petegis min je via propra vivo, mi estas
preta al vi helpi, se vi rezignos por ghi richecon,
regadon, amon kaj gloron, kiu estas, kiel vi diris,
plej granda beno de la dioj."
"Mi rezignas la tutan mondon
kaj ech la sunon!" ekkriis fervore Dioklo.
La cipresoj kaj la olivarboj chiam
klinis siajn pintojn super la potenca filino de
Dioso. Shajnis, ke la diino konsideras la jhuron de
la junulo.
"Sed", diris shi post
momento, "ankau vi ne tuj ghin ekvidos. Nur
chiujare dum unu simila nokto mi ekportos vin al la
vero — vi devolvos unu ghian shirmajhon kaj jhetos
ghin post vin. Kaj per mia supermorta povo mi faros,
ke vi ne mortos, ghis vi ne forvolvos la lastan
shirmajhon. Chu vi konsentas tion, Dioklo?"
"Plenumighu nun kaj chiam via
volo, ho sagha sinjorino!" respondis la junulo.
Tiam la diino, forjhetinte la
marmoran veston, shanghis sin en formon radian kaj
facilan, kiel lumo, poste kaptinte Dioklo-n sur la
brakojn, shi levighis supren kaj komencis rapide
flugi tra la dieca etero, simile al unu el tiuj
steloj, kiuj dum someraj noktoj tiel ofte traflugas
super la dormanta Arhhipelago.
* * *
Ili flugis rapide kiel penso, ghis
fine ili haltis en nekonata lando, sur altega monto,
pli alta ol Olimpo, Ido, Peliono kaj Osso. Tie, sur
kruta suprajho, Dioklo ekvidis kvazau virinan
figuron, tiel zorgeme kovritan per diversaj
shirmajhoj, ke estis tute neeble ekkoni shian veran
formon. Chirkau tiu chi figuro vibris ia stranga,
mlstera lumo, malsimila al chiuj teraj lumoj.
"Jen estas la vero",
diris Ateno. "Vi vidas, kiel shiaj radioj,
kvankam malbeligitaj per la shirmajhoj, tamen ilin
penetras kaj lumas. Sen ilia malforta rebrilo, kiu
falas sur la teron kaj kiun ekvidas pupiloj de
saghuloj — homoj, kiel loghantoj de la Cimeria
lando, vadus en senchesa nokto kaj krepusko."
"Chiela gvidantino",
respondis Dioklo, "kiam mi forshiros la unuan
shimajhon, la vero eklumos al mi pli forte".
"Forshiru", diris la
diino.
Do Dioklo ekkaptis la teksajhon kaj
detiris ghin de la vero. Pli viva lumo tuj ekbrilis
antau liaj okuloj, kaj ekstaze rigardante la
radiantan figuron, li ech ne rimarkis, ke la shirmajho,
kiam li ellasis ghin el la manoj, shanghis sin en
blankan cignon kaj flugis for en la krepuskan malproksimon.
Kaj li staris longe antau la Vero
— denove kvazau en duondormo, — forgesinta pri la
vivo, forkaptita en transmondajn sferojn, libera de
teraj pensoj, cherpanta nekonatan forton el nekonata
esteco kaj kvietiginta la koron.
Li plenumis la juron, faritan al la
diino. Li estis richa, do ofte, kiam li promenis kun
siaj samaghuloj en la ghardenoj de akademio, au sur
la vojo, kondukanta al Akropolo, au meze de olivaj
arbaroj inter la urbo kaj la haveno, liaj amikoj
parolis al li kun miro kaj riprochoj:
"Dioklo! via patro amasigis
senmezurajn richajhojn, kaj vi regas ilin propravole.
Kial vi ne aranghadas por ni luksajn festenojn,
tiajn, kiajn por junaj atenanoj aranghadis disimila
Alcibiado? Kial vi malshatas festenan babiladon,
dancon, sonon de formingo kaj citro? Chu vi farighis
cinikulo, ke vi ech ne zorgas pri la propra hejmo kaj
ne ornamas la chambrojn tiel, kiel ilin devus ornami
tia sinjoro? Konsideru, ke ankau richeco estas donaco
de la dioj, kiun oni ne rajtas rifuzi."
Sed Dioklo respondadis al ili per
demando:
"Diru al mi, chu oni povas
acheti Veron ech por chiuj trezoroj de persa
regho?"
Do unuj ne malavaris al li
mallaudojn, sed estis ankau tiuj, kiuj kredis, ke li
farighos granda saghulo, eble pli granda ol la nobla
Platono.
Kaj li persistis en malricheco.
Sed rekompence unu helan nokton la
dua shirmajho-cigno forflugis el liaj manoj en
malluman spacon, kaj Vero de la veroj ankorau pli
forte ekbrulis antau liaj okuloj.
Li estis belega junulo. Plej gravaj
altranguloj en Atenoj, filozofoj, sofistoj kaj poetoj
petegis lian amikecon, por povi, rigardante lian
belecon, proksimighi al la pratempaj ideoj de l' belo
*.
Sed li malakceptadis iliajn
donacojn, klopodojn kaj amikecon...
Knabinoj, kiuj amasighadis che la
fontanoj sur Stoo kaj sur Ceramiko, chirkauplektadis
lin per siaj harligoj kaj fermadis en dancaj rondoj.
Mirindaj, similaj al nimfoj, heterinoj ofte jhetadis
sub liajn piedojn branchetojn de aneto, dedichita al
Adoniso, au penis flustri en lian orelon tra florkapetoj
de disflorintaj lilioj vortojn karesajn kaj dolchajn,
kiel muziko de arkadiaj flutoj...
Chio estis vana!
"Venu", parolis al li
foje plej bela el atenaj knabinoj, vera enkarnigita
Karito, "miaj brilantaj okuloj similas stelojn,
la haroj — aromajn hiacintojn, kaj la sino — la
sinon de Heleno. Venu, Dioklo, char ech la dioj en la
chielo ne konas ghuon pli grandan ol amo".
Sed Dioklo nor malgaje ridetis kaj
respondis:
"Ankau tiu chi birdo, ho
dieculino, flugis jam for de mi."
Efektive la tria cigno forflugis de
li la trian ravan nokton.
* * *
Komencis flui jaroj, kvazau nuboj,
kiujn la tempesta Boreaso pelas vintre super Atenoj
de la abismoplena Traka montaro al la maro. El junulo
Dioklo farighis matura viro. Li malofte partoprenis
disputojn de filozofoj, maiofte miksis sin en
publikajn aferojn, tamen en la urbo oni komencis
admiri lian elokventecon kaj saghecon. Ofte la
civitanoj oferadis al li altajn oficojn, liaj konatoj
kaj amikoj ofte insistis, ke li ekgvidu la patrujan
shipon kaj elkonduku ghin el vortikoj kaj sablajhoj
sur trankvilan akvon. Sed li vidis, kiel jam
deorganizas sin en Atenoj la socia vivado, kiel meze
de partiaj malamoj pereas la amo por la patrujo, kiel
liaj avertoj, kvazau grenoj, destinitaj je pereo,
fatas sur sterilan kaj sovaghighintan kampon, do li
des pli forpushadis de si la regadon, kiun li estis
jhure forrezigninta. Kaj foje, kiam la amasoj preskau
volis lin devigi, ke li farighu ilia gvidanto, li
diris al ili:
"Ho, atenanoj! vi mem estas
malamikoj de vi mem. Kiel homo, mi havas por vi
larmojn, sed se mi ech estus dio, mi ne scius vin
regi."
* * *
Tamen, kiam eksplodis milito, li
iris kune kun aliaj defendi la patrujan urbon kaj
revenis, kovrita per vundoj. Malgrau tio, kiam oni
disdonadis al herooj florkronojn sur Akropolo, li ne
estis en la aro de la militistoj, kaj ne permesis
gravuri sian nomon sur kupra tabulo, kiun oni
pendigis en la templo.
* * *
Li fine ekmalshatis la ankorau pli
grandan gloron, kiun li povus akiri en la vetludoj.
Maljunighinte, li konstruis el salikaj branchoj
kabanon apud la Pentelikonaj shtonminejoj kaj,
forlasinte la urbon, forighis de homoj. Iom post iom
oni forgesis pri li en Atenoj, kaj kiam li iafoje
venis en la foirejon, por acheti panon kaj olivoleon,
liaj konatoj chesis lin rekonadi.
Kaj tiel li longe vivis soleca,
nobla, nekonfesema kaj plena de iu grandega, kvankam
mallauta kaj kvieta malghojo.
* * *
Pasis ankorau kelkaj olimpiadoj. La
haroj blankighis sur la kapo de Dioklo, lia figuro
klinighis al tero, la okuloj enprofundighis en la
kranion, kaj la maljuneco elsuchis liajn fortojn. Li
vigligadis sin sole per la penso, ke se li baldau
devos forlasi la subsunan landon, li tamen ekvidos
antaue la plej altan Veron, la pratempan patrinon de
chiuj veroj en la mondo.
Kaj iafoje li ankau pensis, ke se
la Parko ne tuj poste tratranchos la fadenon de lia
vivo, li eble revenos en la urbon, al homoj, kaj
alportos al ili pli multe ol iam alportis Prometeo.
* * *
Fine venis la granda mistika nokto,
en kiu la diino denove ekkaptis lin en la brakojn
kaj, portinte sur la altegan monton, starigis lin
antau Vero.
"Rigardu", shi diris,
"kiel shi jam ardas kaj lumas. Sed antau ol vi
la lastan fojon etendos al shi viajn manojn, auskultu
miajn vortojn. La shirmajhoj, kiuj dum la multaj
jaroj forflugadis de vi, kiel cignoj — estis
iluzioj de via vivo. Se vi domaghas la lastan, au se
timo plenigas vian koron, cedu, dum estas ankorau la
tempo, kaj mi portos vin de tiu chi altajho
malsupren, por ke vi tie pasigu viajn lastajn jarojn,
tiel, kiel aliaj homoj".
"La vivon mi oferis por tiu
chi momento!" ekkriis Dioklo.
Poste li proksimighis kun forte
batanta koro al la ardanta statuo, fermetante la
palpebrojn pro la lumo, ekkaptis per la tremantaj
manoj la lastan shirmajhon, shiris ghin for kaj
jhetis malantauen.
Sed subite okazis io terura.
En tiu sama momento liajn okulojn
trafis kvazau fulmo — kaj ekregis lin mallumo tiel
senfunda, ke kompare kun ghi plej nigra nokto de
Hadeso povus ekshajni blanka tago.
Kaj meze de tia nokto audighis
plena de neeldirebla teruro kaj senlima doloro vocho
de Dioklo:
"Ateno! Ateno! nenio estas sub
la shirmajho kaj mi nenion vidas!!!"
Sed al tiu chi malespera krio
respondis al li severaj vortoj de la diino:
"Blindighis pro la lumo de
Vero viaj pupiloj, kaj forflugis la lasta iluzio, ke
mortemulo povas ghin ekvidi sen shirmajhoj."
Ekregis silento...
"Vi chiam trompas tiujn, kiuj
al vi ekfidis", ekghemis Dioklo, "do ankau
min vi trompis, terura kaj mensoga diino. Sed, char
mi neniam vidos la plej altan Veron, sendu al mi
almenau la savantan morton!"
Kaj tia superhoma doloro vibris en
lia vocho, ke ghi kortushis ech Ateno-n.
Do, metinte la manon sur lia
malfelicha kapo, shi diris kviete:
"Jen mi sendas ghin al vi,
Dioklo, kaj kune kun ghi — ankau tiun lastan
konsolon, ke, kiam ghi vin trankviligos — vi
ekvidos tiun lumecon, pro kiu dum la vivo blindighis
viaj okuloj."
* * *
La nokto palighadis kaj
malaperadis, sed la tagigho krepuskis malvarme,
malgaje. E! nuboj, amasighintaj sur la chielo,
komencis abunde fali densaj, blankaj neghflokoj kaj
surshutadi la mortan restajhon de Dioklo.
* Rigardu: "Fedroso-n"
de Platono.