Kiel vi scias, Esperantaj verboj dividighas je du grupoj:
transitivaj kaj
netransitivaj. Se ni aldonas al transitiva verbo sufikson -igh-,
ni ricevas
verbon netransitivan (senti-sentighi). Se ni aldonas al
netransitiva verbo
sufikson -ig-, ni ricevas verbon transitivan (fali-faligi). Oni
ne povas
anticipe scii, chu iu verbo estas transitiva au ne; tial kutime
vortaro
indikas tion. Eble, tia disdivido shajnas komplika por iuj
komencantoj, sed
ghi estas reala fakto, kiun necesas agnoski kaj lerni.
Tute simile, Esperantaj verboj estas divideblaj je du aliaj
grupoj: verboj
perfektaj kaj verboj imperfektaj. Perfekta verbo signifas
momentan au
finitan agon. Ekzemple: acheti, diri, fali, inviti, morti,
pardoni, ripeti,
shteli, veni ktp... Imperfekta verbo signifas dauran au nefinitan
agon.
Ekzemple: ami, bruli, havi, labori, plachi, timi, veturi...
Se ni aldonas al perfekta verbo sufikson -ad-, ni ricevas verbon
imperfektan, kiu signifas la saman agon, sed longdauran au
plurfojan
(achetadi - longe au plurfoje acheti, ktp). Se ni aldonas al
imperfekta
verbo prefikson ek-, ni ricevas verbon perfektan, t.e. rapidan
kaj finitan
au (tre ofte) komencon de tiu ago (ekami - "fali en
amon", ktp).
Ne chiuj E-gramatikistoj agnoskas divideblon de Esperantaj verboj
je
perfektaj kaj imperfektaj, kaj indiko pri (im)perfekteco ne
trovighas en
vortaroj. Sed ghi estas fakto.
Shajnas, ke la disputo pri -ata-ita devenas de neagnosko de tiu
fakto, ke
Esperantaj verboj estas _diversaj_. Iuj (perfektaj) signifas
finitan,
plenumitan agon, aliaj (imperfektaj) signifas nefinitan,
plenumatan agon.
Tial ankau komplikaj formoj de diversaj verboj en pasivo aspektas
diverse:
mi kaptis papilion = mi estAS kaptINTa papilion = la papilio
estAS kaptITa;
li amis junulinon = li estIS amANTa junulinon = la junulino estIS
amATa.
mi kaptadis papilion = mi estIS kaptANTa papilion = la papilio
estIS
kaptATa; li ekamis junulinon = li estAS ekamINTa junulinon = la
junulino
estAS ekamITa.
Entute, chiuj Esperantaj vortoj estas divideblaj je kvar grupoj,
kiuj formas
belan dialektikan sistemon.
1-a grupo: transitivaj perfektaj, kiuj signifas EKIGON;
2-a grupo: transitivaj imperfektaj, kiuj signifas IGADON;
3-a grupo: netransitivaj perfektaj, kiuj signifas EKIGHON;
4-a grupo: netransitivaj imperfektaj, kiuj signifas IGHADON.
Aldonante au forigante la afiksojn EK-, -AD-, -IG- kaj -IGH-, oni
povas movi
verbojn el unu grupo en alian, kio faras Esperantan verb-faradon
unike
logika kaj richa. (15.09.99)