PRI ESPERANTO (3)

• Normala homo, metita en frenezulejon, tre suferos kaj disputos kun multaj
  tieaj loghantoj. Se li volos vivi en paco kun la frenezuloj, li devos
  silenti, sed tiam ne eblos iel plibonigi la situacion. La mondo estas
  freneza, kaj esperantistaro ne estas escepto.

• Esperanto estas normala lingvo por normalaj (t.e. bonaj) homoj; sed dume ne
  chiuj homoj sur Tero estas bonaj. Tial praktike Esperanto estas "nenormala"
  lingvo - ghi estas lingvo por bonaj homoj kaj celas plibonigi la mondon. Se
  Esperanto estos neutrala rilate al boneco-malboneco de homoj, tiam ghi
  perdos chian sencon kaj utilecon. (Tion saman - sed per aliaj vortoj - diris
  Zamenhof)

• Konstruado kaj batalado estas dialektike interligitaj aferoj. Fortoj de
  Mallumo strebas detrui chian Luman Konstruajhon, tial necesas batali. Kiu ne
  batalas, tiu ne konstruas. Ankau Zamenhof estis devigita multe batali. Kaj
  li bone sciis la suprenomitan leghon, skribante: "Ni jhuris labori, ni
  jhuris batali..."

• Plimulto de esperantistoj ne subtenas la tezon pri anstatauigo de chiuj
  lingvoj per Esperanto. Tion deziras nur malgranda ("ekstremisma") parto de
  e-istoj. Ceteraj vidas en Esperanto nur ponton inter diversaj lingvoj kaj
  kulturoj.
  Ghenerale en la mondo estas akceptita ideo pri dezirindeco konservi lingvan
  kaj kulturan diversecon. Se e-istoj laute babilos pri neceso forjheti chiujn
  lingvojn favore al Esperanto, tiam nia lingvo akiros tiom da malamikoj, ke
  ghia progreso estos neebla.
  Mi mem ne dezirus forlasi mian gepatran, kutiman kaj karan rusan lingvon.
  Esperanto shajnas pli bona kaj oportuna, ol fremdaj lingvoj, sed malpli bona
  kaj malpli oportuna, ol nia denaska lingvo. Vershajne, kun tio konsentos
  granda plimulto de e-istoj.
  Gudskov estas "eterna revoluciulo", kiu deziras detrui la mondon ghis
  fundamento por konstrui novan lau siaj receptoj. Liaj publikaj dirajhoj kaj
  skribajhoj pri celo de esperantistoj estas tre malutilaj por ni.
  
  Malsagha amiko estas pli malutila, ol sagha malamiko.

• Dum chiuj epokoj tiuj lingvoj farighas popularaj kaj iusence "internaciaj",
  kies popoloj estas plej demokratiaj. La homaro movighas de tiranioj al
  libereco. Antikva Grekio naskis la vorton "demokratio", kaj ghian lingvon
  homoj memoras ghis nun, ech en Esperanto abundas multaj vortoj el antikva
  greka lingvo (kaj kiu nun memoras antikvan persan lingvon?). Antikva Romio
  naskis la vortojn "respubliko" kaj "juro", kaj ghia lingvo farighis
  internacia lingvo dum du jarmiloj. Francio donacis al la homaro Deklaracion
  pri rajtoj de homo, kaj franca lingvo farighis oficiala politika lingvo por
  tuta Europo. Angla lingvo komencis disvastighi post kiam en Anglio aperis
  parlamento, unua en la mondo. Tiun lingvon ege popularigis ankau Usono, tute
  bazita sur principoj de libereco. Konkludo: kiel internacian lingvon la
  homaro akceptos lingvon kun plej progresemaj kaj demokratiaj ideoj.
  
  Komunismo en sia esenco estas perfekta demokratio, sed gvidantoj de USSR
  perfidis tiun idealon kaj aranghis tutlandan malliberejon. Se tiu perfido ne
  estus okazinta, se la komunismaj ideoj konservighus ne malpurigitaj, tiam
  rusa lingvo farighus tutmonda. Kaj ghi ja ege disvastighis dum 20-a
  jarcento, char milonoj da homoj, malgrau chio, sincere kredis je tiuj ideoj.
  Nun la plej progresemaj nacioj estas usonanoj kaj britoj, kaj NUR TIAL ilia
  lingvo internaciighas (sed ne pro tio, kvazau oni perforte altrudas anglan
  lingvon). Homoj volonte lernas fremdan lingvon, se ghi enhavas altan
  internan ideon (kaj angla lingvo ja havas tian internan ideon!).
  Esperanto havas shancon popularighi nur en tiu okazo, se ghi havos
  progreseman internan ideon. Kaj ghi ja havas ghin, ekde sia naskigho,
  kvankam ekzistis kaj ekzistas e-istoj, kiuj volas forgesigi ghin.
  
  Rusa lingvo perdis sian shancon farighi tutmonda, char pro interna perfido
  ghia interna ideo (komunismo) fiaskis. Sed tia shanco ekzistis...
  
  Oficialigo de Esperanto NUN nur malutilus al ghi, char tio malhelpus plu
  esplori kaj perfektigi ghin. Esperanto ankorau ne estas plene esplorita,
  ankorau eblas krei milojn da novaj vortoj, kaj tro frua oficialigo
  "shtonigus" ghin, farus plian evoluigon ne ebla.
  
  Nuna tasko de Esperanto - esti nur ponto, akceptante chion valoran el aliaj
  lingvoj kaj kulturoj. Tiam Esperanto iom post iom farighos plej richa lingvo
  kun plej richa kaj progresema kulturo. Nuna pretendo de esperantistoj, ke
  Esperanto estas finita pseudonacia lingvo kun preta pseudonacia kulturo nur
  baras vojon al plua evoluo kaj plirichigho de Esperanto.

• Oficialigi Esperanton NUN estas same kiel devigi infanon labori kiel
  plenaghulo. Unue necesas normigi kaj chiel plirichigi la lingvon, kompili
  laueble plej ampleksajn vortarojn ktp. Esperanto estas kvazau jhus
  malkovrita Ameriko. Nuna Esperanto estas malricha kompare kun estonta, kiun
  eblas evoluigi (lau leghoj de Fundamento, certe). Kaj tuja oficialigo
  malebligus la evoluigon.
  Esperanto estas bazo por estonta definitiva internacia lingvo, sed ankorau
  ne finpreta produkto. Multaj demandoj de ghia gramatiko ankorau ne estas
  solvitaj.
  
  Ekzemple, kion signifas verbo "chesi"? Ghi signifas "ne plu esti", chu ne?
  Almenau, tiel diras chiuj miaj vortaroj. Sed en tiu okazo, via frazo estas
  erara. Anstatau "chesos" devas esti "chesigos": "...oni lin simple chesigos
  kompreni". Oni uzu verbon "chesigi" tute analoge kun "daurigi". Pripensu
  tion kaj konfesu, ke en Esperanto ankorau estas multe da akumulighintaj
  komunaj eraroj kaj neesploritaj problemoj. Kaj vi diras: "oficialigo"...
  
  Nacia lingvo estas ghangalo, formighinta nature kaj senorde. Oni uzas
  naciajn lingvojn kiaj ili estas, char alia vojo simple ne ekzistas - ni ja
  eklernas pensi pere de nacia lingvo. Sed al artefarita internacia lingvo oni
  aplikas aliajn kriteriojn. Ghi nepre ne havu evidentajn mallogikajhojn.
  
  Kiel vi scias, verboj dividighas je transitivaj kaj netransitivaj. En
  Esperanto ne ekzistas (au almenau: devas ne ekzisti) verboj, kiuj samtempe
  estus tr kaj ntr. Oni malpermesas "guljatj sobak" (promeni hundojn), nur
  "vygulivatj" (promenigi).
  
  Ni prenu verbon "komenci". Ghi estas transitiva. Oni diras: "oni komencis
  vin ami".
  Ni prenu verbon "dauri". Ghi estas netransitiva. Oni diras: "oni daurigas
  vin ami". Oni ne rajtas diri "oni dauras vin ami", char tio estus same kruda
  eraro kiel diri "oni komencighis vin ami".
  Ni prenu verbon "fini". Ghi estas transitiva, kaj ghia uzado estas tute
  analoga al "komenci": "oni finis vin ami".
  Ni prenu verbon "chesi". Ghi estas netransitiva, char signifas (lau
  vortaroj) "ne plu esti, finighi, interrompighi". Sekve, oni ne rajtas diri:
  "oni chesis vin ami". Nepre necesas aldoni sufikson -ig-: "oni chesigis vin
  ami".
  Mi scias, ke ech mem Zamenhof erare uzis "chesi" en senco "chesigi". Malgrau
  tio, logiko postulas korekti tiun mallogikajhon. Au ni diru "oni chesigis
  vin ami", au ni agnosku por "chesi" alian signifon, transitivan (= fini,
  interrompi); en tiu okazo ni rajtos diri: "oni chesis vin ami", sed tiam
  frazoj kiel "interparolo chesis" estos eraraj.
  
  Mi estas konvinkita, ke ni devas normigi Esperanton, forigante chiajn
  mallogikajhojn. Sed, kompreneble, kutimoj de e-istoj ege malfaciligos tiun
  laboron. Kaj se Esperanto estus tuj (antautempe) oficialigita, tiam ghia
  normigo jam estus tute malebla.
  
  Komencighi = komenci esti.
  Finighi = fini esti.
  Dauri = daurigi esti.
  Chesi = chesigi esti.
  
  "Shi komencis ridi". Diri "shi komencighis ridi" estus kruda eraro. Tiel
  same frazo "shi chesis ridi" estas eraro (ona prekratilasj smejatjsja,
  anstatau ghusta ona prekratila smejatjsja).
  
  Ni komencis interparoli = ni komencis interparolon.
  Nia interparolo, do, komencighis.
  
  Ni daurigis interparoli = ni daurigis interparolon.
  Nia interparolo, do, dauris.
  
  Ni chesigis interparoli = ni chesigis interparolon.
  Nia interparolo, do, chesis.
  
  >Esperanto estas vivanta lingvo, dependa de sia popolo (kiel
  >cxiuj vivaj lingvoj) sed ne de "normigantoj". (N.Gudskov)
  
  Tiu "popolo" pli ol duone konsistas el "eternaj komencantoj", kiuj faras
  erarojn en chiu frazo. Chu ni sankciu chiujn tiujn erarojn kiel normon?
  
  Kaj ghenerale. Se Esperanto apartenas nur al ghiaj uzantoj, tiam chesigu
  chiajn parolojn pri "tutmondigo" kaj "oficialigo" de Esperanto. Efektive,
  kial vi altrudas al la tuta mondo lingvon de iu "popolo"?  :)
  
  Reale Esperanto apartenas al la tuta homaro. Esperantistoj estas nur uzantoj
  
  de la lingvo, sed ne posedantoj. Iuj E-uzantoj scias la lingvon bone, iuj
  (plimulto) - malbone. Esperanton regu ne E-"popolo", sed Fundamento+logiko.
  
  Kiam Esperanto prezentighos por atento de amasoj, tiam ghi estos plej severe
  kaj "alkrochigheme" kontrolata kaj ekzamenata. Kaj chiu mallogikajho en ghi
  farighos granda obstaklo por akceptigi ghin. La homaro deziras perfektan
  lingvon. Esperanto estas proksima al perfekteco, sed necesas solvi kelkajn
  problemojn kaj korekti enradikighintajn erarojn kiel ekz. "chesi paroli".

• Al mi ne plachas kampanjo de Johano M. kontrau brazilaj
  spiritistoj-esperantistoj. Libroj, eldonitaj de Brazila Spritisma E-societo,
  estas tre interesaj, kaj ghenerale Brazila E-movado estas - lau mia opinio,
  dank'al la spiritistoj - pli proksima al Esperantismaj idealoj, ol Europa
  E-movado.
  La vortoj mem "esperantismo" kaj "spiritismo" estas parencaj. Chu hazarde?
  ("Espero" kaj "spirito" devenas de la sama vorto - "spiri")

• Sjoerd Bosga:
  >Cxu ni komune trovu pozitivan formuladon per koncizaj dek punktoj?
  
  1. Pli vaste uzi nacian lingvon. Chiu nacia E-asocio havu du laborlingvojn:
  Esperanton kaj sian nacian.
  
  2. Akcepti ne nur sciantajn la lingvon, sed chiujn, ech kiuj nur morale
  aprobas enkondukon de internacia lingvo.
  
  3. Ligi E-movadon kun aliaj movadoj, kiuj konstruas la Pli Bonan Mondon
  (ekologia, vegetarana, joga, religia kaj aliaj); kunlabori kun ili, uzante
  nacian lingvon.
  
  4. Konstati, ke esperantismo estas nur lingva sekcio de pli vasta ideo -
  Homaranismo.
  
  5. Forlasi fiks-ideojn pri disvastigado de nur lingvo. Esperanto per si mem
  signifas nenion, pli gravas ideo, kiun ghi enhavas.
  
  6. Eduki ne esperantistojn-lingvanojn, sed esperantistojn-homaranojn.
  (Interalie, homoj estas altirataj al Esperanto nur pro ghia ideo, sed poste
  plej ofte disrevighas, char ili konstatas, ke esperantistoj estas stultuloj)
  
  7. Kune krei kiel eble pli da retpaghoj, arkivoj, bibliotekoj en Interreto,
  nepre ankau en naciaj lingvoj.
  
  8. En Interreto uzi nur sistemon "jhaudo". Ghi estas perfekta, internacieca,
  Fundamenta solvo, kiuj forigas tuj kaj senpage chiujn problemojn kun
  supersignoj.
  
  9. Postuli de esperantistoj moralan konduton. For malchastulojn,
  samseksemulojn, dibochulojn kaj aliajn personojn, kies konduto kontrauas kun
  spirito de la Nova Epoko.
  
  10. Klare montri diferencon inter patriotismo kaj naciismo, internaciismo
  kaj "senpatruja kosmopolitismo". Homaranismo subtenas patriotismon kaj
  internaciismon, sed kontrauas naciismon kaj "senpatrujan kosmopolitismon"
  (ekstremisman sennaciismon).

• La "varba afisho de A.Grigorjevskij" temas ne pri ideo, sed pri praktikado.
  Sed ghuste la praktikado de Esperanto estas plej malforta ghia flanko, multe
  pli malforta kompare kun la ideo. La faktoj pri praktikado de Esperanto
  aspektas mizere kompare kun internacia praktikado de angla lingvo, kaj tio
  estas klara por chiuj legantoj. Praktikuloj preferos anglan lingvon, kaj
  "ideuloj" en via flugfolio trovos nenion.

• Necesas kompreni, ke Esperanto nun ankorau trovighas en stadio de
  semo. Ne valoras prezenti semon kvazau arbon, char tiu "arbo" ne estas
  videbla, kaj tio tuj malkredindigas vian reklamon.

• Tute ne necesas lerni Esperanton, por vojaghi. Angla lingvo estas multe pli
  utila. Ellerninte Esperanton, oni nur malfacile povos trovi esperantistojn
  en alia lando. Kaj ech kiam oni trovas esperantistoj, la trovajho ofte
  senrevigas.

• Universalaj Kongresoj pli kaj pli perdas la Zamenhofan etoson, kiu cheestis
  en la unuaj Kongresoj. Nun UK kolektas nur
  samlingvanojn-amuzistojn-feriantojn, sed ne
  samideanojn-romantikulojn-homaranojn.

• Plimulto da homoj ankorau ne maturighis por eksenti sin homaranoj; kvankam
  ekzistas ne malmulte da tiaj homoj, kaj ili tre facile ighas esperantistoj.
  Tiaj globalaj, epokfaraj reformoj, kiel enkonduko de komuna neutrala lingvo,
  ne povas esti farita tre rapide. Necesas konsideri reakcion de treege multaj
  malbonaj homoj. Necesas konsideri ankau malutilan agadon de kelkaj personoj
  el interne de E-movado. Chio estas tre komplika. Sed la vivo postulas
  Esperanton, kaj malgrau chiuj malhelpoj ghi disvastighos kaj venkos. Tiu
  penso devas esti kerna en chiu reklamo. Ni semu entuziasmon, sed ne trompu,
  fanfaronte pri "jama instruado" tra la tuta mondo ktp.