3.6. Aliaj kritikoj

3.6.1. "Zamenhof laboris kun rapideco, per metodoj pli empiriaj ol la niaj" (Burney).

* * *

La "letero pri la deveno de Esperanto", (*) kiun Zamenhof skribis al N. Borovko, montras kiom da tempo li konsumis por la kreado de la Internacia Lingvo. Eri tiu dokumento li citas au subkomprenigas la jenajn jarojn en kiuj okazis gravaj faktoj por lia entrepreno:

1875: li ekstudas la anglan lingvon;

1877: li atentas la surskribojn Shvejcarskaja ("Pordistejo") kaj Konditorskaja ("Sukerajhejo");

05-12-1878: festo pro naskigho de lia "lingwe uniwersala";

1879-1885: perfektigado kaj provado de la lingvo.

Se oni ekskludas la jarojn 1875-76, dum kiuj la ellaborado de la lingvo estis pli mensa ol praktika, kaj oni prenas la jaron 1877 kiel la deirpunkton de lia lingva konstruado, oni alvenas al la konkludo, ke Zamenhof laboris minimume 9 jarojn por la kreado de Esperanto.

Pri empirio estas oportune transskribi la konsiderojn prezentitajn de la Imperia Akademio de Vieno, pri la demando je elekto de la internacia lingvo:

"Al ni shajnas ke, se oni solvu la demandon, tiun solvon oni trovos sur la ghis nun irita vojo da empirio, t. e. per raciaj provoj kaj zorga adaptigho al la realaj bezonoj, pli ghuste ol per teoria esplorado" (el la libro "Leteroj de L. L. Zamenhof", prezentado kaj komentado de G. Waringhien, 2-a volumo, p. 196).

* * *

3.6.2. "Zamenhof mem intencis reformi Esperanton, sed li ne sukoesis pro la konservativemo de la adeptoj."

* * *

La vero estas, ke Zamenhof ne prezentis propravole proponojn por reformi Esperanton, sed premite de kelkaj adeptoj tro insistemaj, kaj por savi de ruinigho la movadon kaj la ideon mem pri internacia lingvo. Tio okazis en 1894 kaj en 1906.

Feliche por li kaj por Esperanto, la reformoj ne prosperis.

En la jhus citita libro de prof. G. Waringhien oni povas abunde informighi pri la reformproponoj kaj la sinteno de Zamenhof che ili.

* * *

3.6.3. "Nek la Fundamento, nek la verkaro de Zamenhof, nek la "laboroj" de la Akademio kun Lingva Komitato, nek iu alia institucio — formulis la principojn de Esperanto" (Stojan).

* * *

Ni malkonsentas kun la kritikinto. Lau ni la principoj de Esperanto estas klare esprimitaj en la "antauparolo" al la Fundamento, lau jene: a) tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de Esperanto: 1 — la 16-regula gramatiko; 2 — la "Universala Vortaro"; 3 — la "Ekzercaro"; b) havante la karakteron de fundamento, la tri verkoj devas antau chio esti netusheblaj; c) la netushebleco de la Fundamento garantios, ke la plibonighado kaj perfektighado de la lingvo farighados ne per arbitra, interbatala kaj ruiniga rompado kaj shanghado, ne per nuligado au sentaugigado de la ghisnuna literaturo, sed per vojo natura, senkonfuza kaj sendanghera. Alivorte, la neologismoj vivos flanke de la malnovaj formoj, kiuj ne perdos sian valoron, sed, samkiel okazas en la naciaj lingvoj, iom post iom arkaikighos.

Tiuj tre klaraj kaj oportunaj principoj klarigas, kial Esperanto plibonighis kaj senchese richighas, discipline kaj sen rompo de sia unueco.

* * *

3.6.4. "La Esperanta akademio preferis nenion fari ol... erari! Jen kial, post 30-jara senerara funkciado, ni ankorau ne havas regulon pri la artikolo, pri la akuzativo, pri -ata, -ita, kaj m. a." (Stojan).

* * *

La konservativemo de la akademioj estas universala kaj normala fakto. Jam en la komenco de la nuna jarcento skribis Bourlet: "La Akademio devas esti antau chio konservativema. Tio estas evidente necesa. Se ghi prenus sur sin enkonduki "a priori" en Esperanton novajn vortojn, novajn formojn, novajn sufiksojn au prefiksojn, ech se ghi nur iom facilanime tro rapide oficialigus novajhojn troveblajn en nia literaturo, sed ne sufiche elprovitajn, ghi riskus esti devigata nuligi siajn proprajn dekretojn, konstati, ke ghi eraris; kaj, tiel, ghi baldau kompromitus sian tutan autoritatecon. La Akademio devas do nepre esti tre singardema. Tiuj, kiuj plendas, ke ghi ne sufiche laboras, estas malpravaj. Pli bone estas, ke la Akademio faru malmulton, sed bonon, ol ghi faru multegon, sed malbonon" (el la libro "Monumento de Carlo Bourlet", Artikoloj el "La Revuo" elektitaj de Ismael Gomes Braga, Livraria da Federacao E. Braslleira, Rio de Janeiito, 1940, p. 6).

Kaj en la p. 7 de la citita verko oni legas: "Estas interkonsentite, ke la Akademio devas neniel iniciati, sed nur konstati kaj kontroli, ke tiu iniciato devas aparteni al privatuloj."

Stojan asertis, ke ni ankorau ne havas regulon pri multaj gramatikajhoj. Kia stranga aserto! Se tio estus vera, kiel klarigi, ke la kritikinto uzis senerare en sia verko la artikolon, la akuzativon, la participojn ktp., montrante veran majstrecon en la uzo de Esperanto?

La vero estas, ke kelkaj gramatikaj duboj povas okazi en la menso de komencantoj, samkiel che la studado de iu ajn nacia lingvo; sed por orienti sin en la uzado de la Internacia Lingvo, la progresintoj facile renkontas vastegan materialon. Kaj en tiu materialo, gravan rolon ludas la Komunikoj de la Akademio, el kiuj, por ekzemplo, ni sube transskribas la publikigitan je la 4-a de Februaro 1974:

AKADEMIO DE ESPERANTO

KOMUNIKO

Daurigante sian pretigon de la 8-a Oficiala Aldono al la Universala Vortaro kaj de la "Baza Oficiala Radikaro", kiujn mi esperas povi publikigi baldau en dua kajero de la "Aktoj de la Akademio", la Akademio jam vochdonis pri du gravaj punktoj, kaj alvenis al decidoj jenaj:

1.° — La Akademio, post vastaj internaj diskutoj, malkonsilas la uzadon de la prepozicio "po" por esprimi la rilaton indikitan per la frakci-streko en esprimoj kiel 30 km/h kaj similaj, kiel rektan eraron kontrau la ghusta signifo de tiu prepozicio, difinita de Zamenhof en unu Lingva Resporido.

Manke de specifa prepozicio por tia uzado, la Akademio lasas liberecon al fakuloj elekti inter la prepozicioj "en", "je", "por", au "sur", lau la cirkonstancoj, au uzi adverban formon, kiel "30 kilometroj(n) hore".

2.° — La Akademio, konsiderante, ke la Lingva Komitato, kiam ghi en 1922 malkonsilis la endondukon de la sufikso "-io" por formi landnomojn, bazis sian decidon sur la konstato de la tiama uzado;

konstatante, ke nuntempe, malgrau tiu oficiala malkonsilo, la uzado de tiu sufikso "-io" ne malkreskis, ssd male disvastighis;

memorante la vojon, indikitan de Zamenhof en la Antauparolo al la Fundamento por ebligi senrompan evoluon de la lingvo, kaj konsistantan en la propono de formo nova, uzebla paralele kun la malnova formo;

opinias, ke la okazo de la sufikso "-io" apud la fundamenta "ujo" por ricevi pli internaciajn formojn de landnomoj estas ghusta apliko de tiu Zamenhofa uzado;

kaj, nuligante la antauan malkonsilon de la Lingva Komitato, sed ne shanghante ghin al rekomendo, lasas al la ghenerala uzado libere decidi pri la veriko de la pli internacia formo.

Vitry, la 4-an de Februaro 1974, G. Waringhien, Prezidanto de la Akademio.

NOTO

La Direktoro de la Sekcio pri Gramatiko de la Akademio, en akordo kun la Prezidanto, atentigas redaktorojn de gazetoj, autorojn kaj ghenerale chiujn uzantojn de Esperanto pri jenaj chiam pli disvastighintaj eraroj:

a) Oni skribu "ekde" au "eke de", sed ne "ek de" en du vortoj, char "ek" estas tie uzata prefikse au adverbe, sed ne kiel interjekcio;

b) Oni ne uzu "dank em a", kiam ne temas pri konstanta emo al danko, sed pri momenta manifestigho de danko pro konkreta servo.

c) Oni ne konfuzu "kompensi" kun "rekompenci":

"Kompensi": havigi (al iu) ion egalvaloran pro suferita perdo, profito, au farita peno.

"Rekompenci": montri sian kontentecon pri ies meritoj per vortoj, faroj au donacoj (kvankam bona ago ofte rekompencas la farinton propramove per sano, felicho, kontenteco, interna paco). "Rekompenci" estas preskau chiam "malpuni".


(*) Oni konsultu la verkon "Historio de la lingvo Esperanto. Deveno kaj komenco, 1887-1900", de Edmond Privat, p-oj 22-31.

<< >>

Ãëàâíàÿ ñòðàíèöà

Î ÂÑÅÎÁÙÅÌ ßÇÛÊÅPRI TUTKOMUNA LINGVO
Î ÐÓÑÑÊÎÌ ßÇÛÊÅPRI RUSA LINGVO
ÎÁ ÀÍÃËÈÉÑÊÎÌ ßÇÛÊÅPRI ANGLA LINGVO
Î ÄÐÓÃÈÕ ÍÀÖÈÎÍÀËÜÍÛÕ ßÇÛÊÀÕPRI ALIAJ NACIAJ LINGVOJ
ÁÎÐÜÁÀ ßÇÛÊÎÂBATALO DE LINGVOJ
ÑÒÀÒÜÈ ÎÁ ÝÑÏÅÐÀÍÒÎARTIKOLOJ PRI ESPERANTO
Î "ÊÎÍÊÓÐÅÍÒÀÕ" ÝÑÏÅÐÀÍÒÎPRI "KONKURENTOJ" DE ESPERANTO
ÓÐÎÊÈ ÝÑÏÅÐÀÍÒÎLECIONOJ DE ESPERANTO
ÊÎÍÑÓËÜÒÀÖÈÈ ÏÐÅÏÎÄÀÂÀÒÅËÅÉ ÝÑÏ.KONSULTOJ DE E-INSTRUISTOJ
ÝÑÏÅÐÀÍÒÎËÎÃÈß È ÈÍÒÅÐËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀESPERANTOLOGIO KAJ INTERLINGVISTIKO
ÏÅÐÅÂÎÄ ÍÀ ÝÑÏÅÐÀÍÒÎ ÒÐÓÄÍÛÕ ÔÐÀÇTRADUKO DE MALSIMPLAJ FRAZOJ
ÏÅÐÅÂÎÄÛ ÐÀÇÍÛÕ ÏÐÎÈÇÂÅÄÅÍÈÉTRADUKOJ DE DIVERSAJ VERKOJ
ÔÐÀÇÅÎËÎÃÈß ÝÑÏÅÐÀÍÒÎFRAZEOLOGIO DE ESPERANTO
ÐÅ×È, ÑÒÀÒÜÈ Ë.ÇÀÌÅÍÃÎÔÀ È Î ÍÅÌVERKOJ DE ZAMENHOF KAJ PRI LI
ÄÂÈÆÅÍÈß, ÁËÈÇÊÈÅ ÝÑÏÅÐÀÍÒÈÇÌÓPROKSIMAJ MOVADOJ
ÂÛÄÀÞÙÈÅÑß ËÈ×ÍÎÑÒÈ È ÝÑÏÅÐÀÍÒÎELSTARAJ PERSONOJ KAJ ESPERANTO
Î ÂÛÄÀÞÙÈÕÑß ÝÑÏÅÐÀÍÒÈÑÒÀÕPRI ELSTARAJ ESPERANTISTOJ
ÈÇ ÈÑÒÎÐÈÈ ÐÎÑÑÈÉÑÊÎÃÎ ÝÑÏ. ÄÂÈÆÅÍÈßEL HISTORIO DE RUSIA E-MOVADO
×ÒÎ ÏÈØÓÒ ÎÁ ÝÑÏÅÐÀÍÒÎKION ONI SKRIBAS PRI ESPERANTO
ÝÑÏÅÐÀÍÒÎ Â ËÈÒÅÐÀÒÓÐÅESPERANTO EN LITERATURO
ÏÎ×ÅÌÓ ÝÑÏ.ÄÂÈÆÅÍÈÅ ÍÅ ÏÐÎÃÐÅÑÑÈÐÓÅÒKIAL E-MOVADO NE PROGRESAS
ÞÌÎÐ ÎÁ È ÍÀ ÝÑÏÅÐÀÍÒÎHUMURO PRI KAJ EN ESPERANTO
ÝÑÏÅÐÀÍÒÎ - ÄÅÒßÌESPERANTO POR INFANOJ
ÐÀÇÍÎÅDIVERSAJHOJ
ÈÍÒÅÐÅÑÍÎÅINTERESAJHOJ
ËÈ×ÍÎÅPERSONAJHOJ
ÀÍÊÅÒÀ/ ÎÒÂÅÒÛ ÍÀ ÀÍÊÅÒÓDEMANDARO / RESPONDARO
ÏÎËÅÇÍÛÅ ÑÑÛËÊÈUTILAJ LIGILOJ
IN ENGLISHPAGHOJ EN ANGLA LINGVO
ÑÒÐÀÍÈÖÛ ÍÀ ÝÑÏÅÐÀÍÒÎPAGHOJ TUTE EN ESPERANTO
ÍÀØÀ ÁÈÁËÈÎÒÅÊÀNIA BIBLIOTEKO


© Âñå ïðàâà çàùèùåíû. Ïðè ëþáîì èñïîëüçîâàíèè ìàòåðèàëîâ ññûëêà íà ñàéò miresperanto.com îáÿçàòåëüíà! ÎÁÐÀÒÍÀß ÑÂßÇÜ