Ikonoklasmo
Al Nikeforo, abato de monahhejo Sankta Simeono,
venis iu Prokopio, konata kiel erudicia eksperto kaj
entuziasma kolektanto de l' arto bizanca. Videble li
estis ekzaltita, kiam li atendis promenante tra la
klostro de la monahhejo. Belajn kolonojn ili chi tie
havas, li diris al si, evidente el la kvina jarcento.
Nur Nikeforo povas helpi al ni. Li havas influon che
la kortego kaj estis iam pentristo. Kaj li ne estis
malbona pentristo, tiu maljunulo. Mi memoras, ke li
faradis por la imperiestrino proponojn por brodajhoj
kaj pentradis por shi ikonojn - Tial oni faris lin
abato, kiam liaj manoj kurbighis pro podagro tiom, ke
li ne plu povis teni penikon en ili. Kaj laudire li
havas senchese potencan vorton che la kortego. Jesuo
Kristo, jen kia bela kapitelo! Jes, Nikeforo helpos.
Felicho, ke ni rememoris Nikeforon!
"Estu bonvenanta, Prokopio," audighis
post li mola vocho.
Prokopio rapide turnighis. Post li staris seka kaj
afabla maljunuleto kun manoj kashitaj en la manikoj.
"Bela kolona kapitelo, nu?" li diris.
"Malnova laborajho el Nakso, sinjoro."
Prokopio kisis manikon de l' abato. "Mi venis
al vi, patro," li komencis emocie, sed la monahhejestro
lin interrompis. "Venu sidighi en la sunlumon,
mia kara. Ghi faras bone al mia podagro. Kia tago,
dio, kia brilo! Do, kio vin venigas al mi?" li
diris, kiam ili eksidis sur shtona benko meze de monahheja
ghardeneto, zumanta de abeloj kaj odoranta de salvio,
timiano kaj mento.
"Patro," komencis Prokopio, "mi
turnas min al vi kiel al la sola, kiu povas forturni
pezan kaj nerebonigeblan kulturan katastrofon. Mi
scias, ke mi trovos che vi komprenon. Vi estas
artisto, patro. Kia pentristo vi estis, antau ol
estis al vi komisiite preni sur vin la noblan
sharghon de via klerika ofico! Dio pardonu min, sed iam
ml bedauras, ke vi ne restis klinita super lignaj
tabuloj, sur kiuj vi iam sorchis la plej belajn
bizancajn ikonojn."
Patro Nikeforo anstatau respondo refaldis la
longajn manikojn de sia sutano kaj etendis al la suno
siajn povrajn, nodajn manetojn, kurbigitajn de
podagro kiel papagaj ungegoj. "Ne, ne," li
nur diris. "Kion vi diras, mia kara!"
"Ghi estas vero, Nikeforo," diris
Prokopio. (Sankta Di-patrino, kiaj teruraj manoj!)
"Viaj ikonoj estas hodiau nepageblaj. Antau
nelonge iu hebreo postulis por via bildeto du mil
drakmojn, kaj kiam li ilin ne ricevis, diris, ke li
atendos kaj post dek jaroj ricevos trioble tiom.
Patro Nikeforo modeste tusetis kaj rughighis pro
grandega ghojo. "Sed lasu tion," li
babiletis. "Mi petas vin, kiu parolus pri mia
arteto? Ne estas bezone, mi petas; vi havas tamen
tiel favoratajn majstrojn, kiel estas tiu
Argiropulos, Malvasias, Papadianos, Megalokastros kaj
aliaj, ekzemple tiu, kiel oni nomas lin, kiu faras la
mozaikon -"
"Vi opinias Papanastasiason?" demandis
Prokopio.
"Jes, jes," murmuris Nikeforo.
"Onidire li estas tre alte taksata. Nu, mi ne
scias; sed mi vidus en mozaikoj pli vere masonistadon
ol veran pentroarton. Onidire tiu via - nu, kiel oni
nomas lin -"
"Papanastasias?"
"Jes, Papanastasias. Laudire li estas
Kandiano. Siatempe oni taksis kandian skolon alie.
Tio ne estas la vera, oni diradis. Tro penegaj
linioj, kaj kiaj koloroj! Do vi diras, ke tiu
Kandiano estas tiel ege shatata? Hm, strange."
"Nenion tian mi diris," defendis sin
Prokopio. "Sed chu vi vidis liajn lastajn
mozaikojn?"
Patro Nikeforo energie kapneis. "Ne, ne, mia
kara. Kion mi vidus en ili! Linioj kiel dratoj, kaj
la okulfrapa oro! Chu vi rimarkis, ke sur lia lasta
mozaiko chefanghelo Gabrielo staras tiel oblikve,
kvazau li estus falanta? Ja, tiu via Kandiano ech ne
scias desegni figurachon bone staranta!"
"Nome," oponis hezite Prokopio,
"hazarde chi tion li faris intence, pro kompoziciaj
motivoj -"
"Do mi respekte dankas al vi," elvortis
la abato kaj pufigis incitite la vangojn. "Pro
kompoziciaj motivoj! Oni do povas pro kompoziciaj
motivoj malbone desegni, chu? Kaj la imperiestro mem
iras tion rigardi kaj diras, interesa, tre
interesa!" Patro Nikeforo ekregis sian eksciton.
"Desegnajho, sinjoro, antau chio desegnajho: en
tio estas la tuta arto."
"Jen majstro parolas," flatis rapide
Prokopio. "Mi havas en mia kolekto vian Chieliron,
sed mi diras al vi, patro, ke mi donus ghin por neniu
Nikaono."
"Nikaono estis bona pentristo," diris
Nikeforo decide. "Klasika skolo, sinjoro. Dio, kiaj
belaj proporcioj! Sed mia Chieliro estas malforta
bildo, Prokopio. Tiuj rigidaj figuroj kaj tiu Kristo
kun flugiloj kiel cikonio - Hometo, Kristo devas
shvebi ech sen flugiloj! Tion oni nomas arto!"
Patro Nikeforo ekscite mungis en manikon. "Kion
fari, t i a m mi ankorau ne sciis pentri. Estis en ghi
nek profundo nek movo -"
Prokopio miregante ekrigardis la kurbajn manojn de
l' abato. "Patro, vi ankorau pentras?"
Patro Nikeforo kapneis. "Ahh ne. Ne, ne. Nur
iam - tiam mi ion provas por mia ghojo."
"Chu figurojn?" elvortis Prokopio.
"Figurojn. Filo, nenio estas pli bela ol
figuroj. Starantaj figuroj, aspektantaj kvazau ili
volus ekpashi. Kaj post ili fono, en kiun, vi dirus,
ili povus retirighi. Ghi estas malfacila, mia kara.
Kion scias pri tio tia via - nu, kiel oni nomas lin -
tiu masonisto el Kandio kun siaj misdesegnitaj
figurachoj!"
"Mi shatus vidi viajn novajn bildojn,
Nikeforo," diris Prokopio.
Patro Nikeforo mansvingis. "Kial? Vi havas ja
vian Papanastasiason! Grandega artisto, vi diras. Do,
jen, kompoziciaj motivoj! Nu, se liaj mozaikaj
figurachoj estas ia arto, mi plu ne scias, kio estas
pentroarto. Vi estas ja eksperto, Prokopio; vi
versimile pravas, ke Papanastasias estas genio."
"Tion mi ne diris," protestis Prokopio.
"Nikeforo, mi ne venis disputi kun vi pri la
arto, sed savi ghin, dum ne estas malfrue."
"Kontrau Papanastasias?" demandis
Nikeforo vigle.
"Ne, sed kontrau la Imperiestro. Vi scias ja
pri tio. Lia Majesto imperiestro Konstanteno
Kopronimo volas, lau insisto de iuj ekleziaj rondoj,
malpermesi la pentradon de ikonoj. Laudire ghi estas
idolkulto au io. Tia idioteco, Nikeforo!"
La abato kovris la okulojn per velkaj palpebroj.
"Mi audis pri tio, Prokopio," li murmuris.
"Sed ghi ne estas ankorau certa. Ne, ankorau ghi
ne estas preta."
"Ghuste tial mi venas al vi, patro,"
parolis fervore Prokopio. "Tion ja chiu scias,
ke por la imperiestro ghi estas demando nur politika.
Por li neniom gravas idolkulto, sed li volas havi
trankvilon. Sed kiam tra la stratoj kuras kanajlaro
gvldata de malpuraj fanatikuloj kaj kriachas: "for
la idolojn," do nia majesta monarko pensas, ke
plej oportune estos kontentigi tiun hirtan
societachon. Chu vi scias, ke ili malpurigis la
freskojn en la kapelo de La plej Sankta Amo?"
"Mi audis pri tio," ghemetis la abato
kun okuloj fermitaj. "Kia peko, Dipatrino! Tiajn
altvalorajn freskojn, el propra mano de Stefanides!
Chu vi rememoras la figuron de sankta Sofia,
maldekstre de la benanta Kristo? Prokopio, ghi estis
la plej bela staranta figuro, kiun mi iam vidis.
Stefanides, homido, estis majstro, superfluas
paroli!"
Prokopio emfaze klinis sin al la abato:
"Nikeforo, estas skribite en legho de Mozeo: Vi
faros nek gravurajhon nek iun similajhon de la ajhoj,
kiuj estas supre en la chielo, nek de tiuj, kiuj
estas sur la tero malsupre, nek de tiuj, kiuj estas
en akvoj sub la tero. Nikeforo, chu pravas tiuj, kiuj
asertas, ke estas malpermesite de Dio pentri bildojn
kaj skulpti statuojn?"
Patro Nikeforo kapneis, ne malferminte la okulojn.
"Prokopio," li elspiris post momento,
"la arto estas tiel sankta kiel diservo, char
... ghi gloras dian verkon ... kaj instruas ghin
ami." Kaj li skribis per povra mano krucon en
aero: "Chu ankau la Kreinto ne estis artisto?
Chu li ne modelis staturon de homo el argilo de la
tero? Chu li ne pridonacis chiun objekton per konturo
kaj koloro? Kaj kia artisto, Prokopio! Neniam, neniam
ni scios sufiche lerni de li - Cetere tiu legho
validis nur por barbaraj tempoj, kiam homoj ankorau
ne sciis bone pentri."
Prokopio profunde elspiris. "Mi sciis, patro,
ke vi tiel parolos," li diris respekte.
"Kiel pastro - kaj kiel artisto. Nikeforo, vi ne
allasos, ke la arto estu detruita!"
La abato malfermis la okulojn. "Mi? Kion mi
povas fari, Prokopio? La tempo estas malbona; la
civilizita mondo barbarighas, venas homoj el Kandio
kaj dioscias de kie - Estas terure, mia kara; sed per
kio ni povas tion deturni?'
"Nikeforo, se vi parolus kun la imperiestro
-"
"Ne, ne," diris patro Nikeforo.
"Kun la imperiestro mi ne povas paroli pri tio.
La imperiestro havas ja neniun rilaton al la arto,
Prokopio. Mi audis, ke antau nelonge li laudis mozaikojn
de tiu via - nu, kiel vi nomas lin?''
"Papanastasias, patro."
"Jes. Tiu, kiu faras misdesegnitajn
figurachojn. La imperiestro havas ech ne ideon, kio
estas la arto. Kaj Malvasias estas lau mia opinio
same malbona pentristo. Memkomprene, skolo Ravenna.
Kaj vidu, tamen ili taskis al li fari mozaikojn en la
kortega kapelo! Ba, che la kortego estas nenio
farebla, Prokopio. Mi ne povas ja tien iri kaj peti,
ke oni permesu al iu Argiropulos au al tiu, kiel vi
nomas tiun Kandianon, Papanastasiason, chu? difektadi
plu la murojn!"
"Ne pri tio temas," diris Prokopio pacience.
"Sed konsideru, ke - se venkos la ikonoklastoj -
estos detruita chia arto. Ankau viaj ikonoj estos
forbruligitaj. Nikeforo!"
La abato mansvingis. "Ili estis misaj,
Prokopio," li murmuris. "Antaue mi ne sciis
pentri. Desegni figurojn, sinjoro, tion oni ne tiel
facile ellernas."
Prokopio montris per tremanta fingro la antikvan
statuon de juna Bakho, duone kashitan en floranta
sovagha rozarbusto. "Ankau tiu statueto estos
frakasita," li diris.
"Kia peko, kia peko," flustris Nikeforo
fermetante dolore la okulojn. "Ni nomadis la
statuon sankta Johano Baptisto, sed ghi estas vera,
perfekta Bakho. Horojn, horojn mi chi tle rigardas
ghin. Ghi estas kvazau pregho, Prokopio."
"Do, vidu, Nikeforo. Kaj chi tiu dia
perfektajho estu por eterne detruita? Chu disbatu
ghin iu pedika kriachanta fanatikulo per martelo je
gruzo?"
La abato silentis kun interplektitaj manoj.
"Vi povas savi chian arton, Nikeforo,"
persvadis Prokopio insiste. "Via sankta vivo kaj
via sagho havigis al vi grandegan respekton en la
eklezio; la kortego vin alte estimas; vi estos membro
de Granda Sinodo, kiu decidos, chu chiuj statuoj kaj
bildoj estas nur instrumentoj por idolkulto. Patro,
la sorto de chia arto estas en viaj manoj!"
"Vi trotaksas mian influon, Prokopio,"
elspiris la abato. "Tiuj fanatikuloj estas
fortaj, kaj havas apogon de la popolacho -"
Nikeforo eksilentis. "Vi diras, ke ili detruus
chiujn bildojn kaj statuojn?"
"Jes."
"Kaj mozaikojn ili ankau detruus?"
"Jes. Ili forfrapus ilin de sur plafonoj kaj
la shtonetojn lli disjhetus sur rubejo."
"Jen, jen," diris interesite Nikeforo.
"Do ili ankau disfrapus tiun misdesegnitan
chefanghelon Gabrielon de tiu - nu -"
"Versimile jes."
"Tre bone," ekridachis la abato. "Ghi
estas ege malbona bildo, homo. Ghis nun mi ne vidis
tiel neeblajn figurachojn; kaj pri tio oni diras
kompoziciaj motivoj! Mi diras al vi, Prokopio, ke
malbona desegnajho estas peko kaj blasfemo; tio estas
kontrau Sinjoro Dio. Kaj tion la homoj adoru? Ne, ne!
Vero estas, ke adori malbonajn bildojn estas efektive
idolkulto. Mi ne miras, ke kontrau tio la homoj
ribelas. Ili tute pravas. Kandia skolo estas herezo;
kaj tia Papanastasias estas pli malbona herezulo ol
iu Ariano. Do vi diras," babiletis la abato
ghoje, "ke ili la pentrachojn disfrapus? Bonajn
raportojn vi portas al mi, kara filo. Mi ghojas, ke vi
venis." Nikeforo pene levighis por signi, ke la
audienco finighis. "Belan veteron ni havas,
chu?"
Prokopio levighis, evidente konsternita.
"Nikeforo," li elvortis, "sed ankau
aliaj bildoj estos detruitaj! Audu, chiu arto estos
forbruligita kaj frakasita!"
"Nu, nu," diris la abato kvietige.
"Tio estas granda domagho, granda domagho. Sed
se la mondo estu senigita de malbona desegnajho, ni
devas ne rigardi tro severe iun misagon. Nur se la
homoj ne adoros la misdesegnitajn figurachojn, kiajn
faras tiu via - nu -"
"Papanastasias."
"Jes, tiu. Mizerega kandia skolo, Prokopio.
Mi ghojhas, ke vi min atentigis je la sinodo. Mi
estos tie, Prokopio, mi estos tie, ech se oni min
devus tien surmane alporti. Ghis la morto mi
riprochus al mi, se mi ne cheestus. Nur se ili
disfrapos tiun chefanghelon Gabrielon," ekridis
Nikeforo per shrumpaj vangetoj. "Dio kun vi,
filo," li diris, levante la kurbighintan manon
por beni.
"Dio kun vi, Nikeforo," ekghemis
senespere Prokopio.
Abato Nikeforo foriris skuetante enpense la kapon.
"Malbona kandia skolo," li murmuris.
"Plej urgha tempo por chesigi tion al ili... Ahh
Dio, kia herezo... tiu Papanastasias ... kaj
Papadianos ... Tio ne estas figuroj, sed idoloj,
malbenaj idoloj," krietis Nikeforo, svingante
siajn turmentitajn manojn. "Idoloj... idoloj...
Idoloj..."
(1936)